Müasir dünyada enerji ehtiyatları mühüm siyasi-iqtisadi güc amilinə çevrilib. Bu baxımdan Azərbaycanın "yaşıl enerji"sini Avropanın enerji təhlükəsizliyinin vacib elementi saymaq olar.
Hazırda enerji istehsalında ətraf mühitin çirklənməməsi, dünyanın zərər görməməsi vacibdir. Ölkəmiz bu istiqamətdə gərəkli addımlar atır. Ötən ilin noyabrında BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) kimi mötəbər bir tədbirin Bakıda keçirilməsi də məhz bu məqsədə xidmət edirdi.
Məlumdur ki, 2030-cu ilə kimə Azərbaycanda "yaşıl enerji"nin payının 30 faizə çatdırılması planlaşdırılıb. Bu, ölkəmizin dünyanın "yaşıl enerji"sinə verdiyi töhfənin göstəricisi olacaq. Ölkəmizdə bu məqsədlə çoxlu bərpaolunan və alternativ enerji stansiyası tikiləcək ki, onun da əhəmiyyətli hissəsi Naxçıvan Muxtar Respublikasının payına düşəcək. Elə indinin özündə Azərbaycanda ümumi enerji istehsalında "yaşıl enerji"nin payı 14 faiz olduğu halda, bu rəqəm Naxçıvanda 50 faizdir.
Naxçıvan MR Dövlət Energetika Xidmətinin rəis müavini Tural Murtuzəliyevin dediyinə görə, hazırda regiondakı stansiyaların generasiya gücü 244,8 MVt-dır: "Amma yaxın illərdə 1500 MVt güc əlavə olunacaq. Bu, o deməkdir ki, Naxçıvanda enerji istehsalı 5 dəfə artacaq. "Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı"nda 11 prioritet istiqamətdən biri elektrik enerjisi istehsalının və ixracının artırılması ilə bağlıdır ki, burada da əsas məqsəd "yaşıl enerji" istehsalıdır. Proqramın qəbul olunduğu 2023-cü ildə muxtar respublikanın elektrik stansiyalarında 474 milyon 569 min 561 kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal edilib ki, bunun da 19,89 faizi su, 12,75 faizi günəş elektrik stansiyalarının payına düşür".
Muxtar respublikanın yerləşdiyi əlverişli coğrafi mövqe və iqlim şəraiti regionda ekoloji cəhətdən təmiz enerji istehsalına imkan verir. Bölgədə Günəş enerjisindən istifadə imkanları daha çoxdur. Çünki Naxçıvan ərazisində günəşli saatların orta illik miqdarı 2600-2800 saat, hər kvadratmetrə düşən Günəş enerjisinin intensivliyi isə 0,8-1,2 kilovat-saat təşkil edir. Bu isə o deməkdir ki, bütün fəsillərdə regionda Günəş enerjisindən istifadə imkanı mövcuddur. Məhz bu fakt imkan verib ki, muxtar respublikada "yaşıl enerji" istehsalı üçün bir sıra addımlar atılsın. Xüsusən günəş və külək-elektrik stansiyalarının istifadəyə verilməsi Naxçıvanda istehsal edilən ümumi enerjidə bərpaolunan enerjinin payını artırıb. Hələ 2015-ci ildə "Xalxal" Günəş-Elektrik Stansiyası (GES) istifadəyə veriləndə məhz bu amilin - günəşin heç vaxt batmayacağı, istiliyinin bitib-tükənməyəcəyi əsas götürülmüşdü. Babək rayonunun Xalxal kəndindəki 35 hektarlıq ərazidə tikilən GES 10 ildir Naxçıvan sakinlərinə işıq verir. Bu stansiya 230 meqavat gücündə "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyasından sonra generasiya gücünə görə Cənubi Qafqazda və ölkədə ikinci ən böyük GES-dir. Hazırda Naxçıvanda daha 2 - "Şərur" və "Kəngərli" GES-lər fəaliyyət göstərir. "Xalxal" hibrid stansiyası ilə birlikdə Babək, Kəngərli, Şərur və Culfa rayonlarında fəaliyyət göstərən GES-lər 71,2 hektar ərazini əhatə edir.
2021-ci ildə Culfa rayonunda daha bir "yaşıl obyekt" - Külək-Günəş Hibrid Elektrik Stansiyası istifadəyə verilib. Burada hər birinin gücü 280 vatt olan 3520 müasir aliminium çərçivəli günəş paneli, 50 kilovatt gücü olan 20 invertor, 10 kilovatt gücü olan 11 invertor-controller, müasir tip kommutasiya aparatları və digər elektrik avadanlıqları quraşdırılıb. Daxilində 10/0,4 kilovoltluq transformator, 10 kilovoltluq qapalı paylayıcı və 0,4 kilovoltluq paylayıcı və idarəetmə otaqları inşa edilib. Alçaq və yüksəkgərginlikli, eləcə də rabitə, müşahidə və idarəetmə sistemləri üçün kabel xətləri çəkilib. Stansiyada il ərzində 1,6 milyon kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal olunur. Hibrid elektrik stansiyası Culfa rayonunda enerji tələbatının 10 faizdən çoxunu ödəyir. Qeyd edək ki, stansiyada açılan yeni iş yerləri peşəkar mütəxəssislərin yetişməsinə, gələcəkdə digər stansiyaların yerli mütəxəssislər tərəfindən idarə olunmasına imkan verəcək. Gələcəkdə başqa stansiyalar qurulduqdan sonra isə rayona kənardan enerji daşınmasına ehtiyac qalmayacaqdır.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda istehsal olunacaq "yaşıl enerji"nin Naxçıvan üzərindən Türkiyə və Avropaya ötürülməsi də ölkəmizin enerji prioritetləri sırasındadır. Bu isə Naxçıvanın "yaşıl dəhliz"ə çevrilməsində mühüm rol oynayacaq. Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbələrindən geniş istifadə təkcə ölkəmizin enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı deyil, həm də az karbonlu enerji sistemi və dayanıqlı gələcək qurmaq, həmçinin xaricdə enerji gücümüzə olan tələbatı ödəmək məqsədi daşıyır. Qarşıya qoyulan vəzifələrin və prioritet istiqamətlərin uğurla reallaşdırılması Naxçıvanın "yaşıl gələcəy"inə də yol açacaq.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
