Ürək transplantasiyası ən ciddi ürək xəstəliklərini aradan qaldırmaq üçün həyata keçirilən cərrahi əməliyyatdır. 

O, ürək çatışmazlığının son mərhələlərində, həyat tərzi dəyişiklikləri, dərmanlar və digər müalicə üsulları müvəffəqiyyətli olmadıqda son çıxış yoludur. Təəssüf ki, transplantasiya gözləyən insanlar üçün kifayət qədər ürək yoxdur. Bir insan uyğun orqan nəqli üçün aylarla gözləməlidir. Belə xəstələrin böyük bir qismi isə həmin müddətdə dünyalarını dəyişirlər. 

Orqan nəqli olunanadək xəstələr süni ürək dəstək sistemlərindən yararlanırlar. 1990-cı illərin ortalarında hazırlanan, tədricən geniş istifadə olunan süni ürək dəstək sistemləri qısamüddətli və uzunmüddətli cihazlar olaraq 2-3 həftədən bir ilədək istifadə oluna bilər. Qısamüddətli cihazlar yalnız xəstəxanalarda istifadə üçün uyğundur və intensiv terapiya monitorinqi tələb edir. Bu cihazlar ürək transplantasiyası gözləyən xəstələrdə həyati təhlükə yaradan ürək çatışmazlığının inkişaf etdiyi hallarda istifadə olunur. Uzunmüddətli cihazlar xəstənin evə buraxılmasına və sosial həyatına davam etməsinə şərait yaradır.

Tədqiqatçılar ürək çatışmazlığı zamanı yaranan donor problemini həll etmək üçün uzun illərdir səy göstərirlər. 2022-ci ildə innovativ həll axtarışında olan mütəxəssislər tarixdə ilk dəfə olaraq genetik cəhətdən dəyişdirilmiş donuz ürəyini insana nəql ediblər. ABŞ vətəndaşı olan 57 yaşlı Devid Bennet bu ürəklə cəmi iki ay yaşaya bilib. O, əməliyyatı haqqında "Ya öləcəkdim, ya da bu əməliyyatı keçirəcəkdim" deyib. Devid əməliyyatdan sonra ailəsi ilə vaxt keçirə bilib, hətta Amerika Futbol Liqasının finalına baxıb. 

Təəssüf ki, orqan transplantasiyasında ən böyük maneə hiper-kəskin imtinadır.  Bu zaman orqanizm köçürülmüş toxumanı o qədər yad kimi qəbul edir ki, onu məhv etmək üçün hərəkətə keçir. Orqanizmin ürəyi rədd etməməsi üçün onun geni dəyişdirilsə də, nəticə ürəkaçan olmayıb. Buna baxmayaraq, Devidin ailə üzvləri bu cür əməliyyatları "ümidlərin başlanğıcı" olduğunu qeyd edərək peşman olmadıqlarını bildiriblər.

Qısa müddət sonra Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 58 yaşlı veteranı Lourens Fosetə də geni dəyişdirilmiş donuz ürəyi transplantasiya edilib. Foset əvvəllər keçirdiyi ürək-damar xəstəliyi və daxili qanaxma ilə bağlı ağırlaşma səbəbindən insan ürəyi transplantasiyasına yararlı olmayıb. O, əməliyyatdan sonra orqanizminin donor orqanına uyğunlaşması üçün xüsusi preparatlar qəbul etsə də, cəmi 6 həftə yaşaya bilib.

Ötən həftələrdə ürək transplantasiyasında inqilabi yeniliyə imza atılıb. Avstraliyada ilk dəfə olaraq titandan hazırlanmış süni ürəklə yaşayan xəstə evə buraxılıb. 40 yaşlı avstraliyalı kişi "BiVACOR" adlı cihazla üç aydan çox yaşadıqdan sonra ona donor ürək transplantasiyası edilib. Bu süni ürək donor çatışmazlığı səbəbindən transplantasiya gözləyən ürək çatışmazlığı xəstələri üçün müvəqqəti həll kimi istifadə edilir.

Sidneydəki Müqəddəs Vinsent Xəstəxanasında aparılan əməliyyat uğurla nəticələnib və xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşdığı bildirilib. Donor tapılana qədər xəstələri həyatda saxlamaq üçün körpü rolunu oynayan "BiVACOR" mühəndis Daniel Timms tərəfindən hazırlanıb. Bu süni ürək ənənəvi ürək cihazlarından fərqli olaraq, fasiləsiz qan dövranını təmin edən maqnitli rotor texnologiyası ilə çalışır.

Tədqiqatçılar cihazın gələcəkdə donor ürəyi üçün uyğun olmayan bəzi xəstələrdə daimi alternativ ola biləcəyini irəli sürsələr də, bunun üçün əlavə klinik sınaqlar tələb olunur. Mütəxəssislər innovativ texnologiyanın ürək xəstəliklərinin müalicəsində yeni perspektivlər açacağını bildirirlər.

Ülkər XASPOLADOVA,

"Azərbaycan"