Azərbaycan Braziliya, Rusiya, Hindistan və Çinin əsasını qoyduğu, sonradan Cənubi Afrikanın da qoşulduğu BRICS qrupuna üzv olmaq istəyən ən son ölkələrdən biri oldu. BRICS-in artan iqtisadi və siyasi təsirləri Azərbaycanın bu bloka olan marağının mənbəyidir. Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Efiopiya və İranı əhatə edən son genişlənmə ilə BRICS dünya əhalisinin təxminən yarısını və qlobal iqtisadiyyatın dörddəbirindən çoxunu təşkil edən nəhəng iqtisadi güc mərkəzinə çevrilib. Karbohidrogenlərdən asılılığını azaltmağa və iqtisadiyyatını şaxələndirməyə çalışan Azərbaycan üçün BRICS böyük bazarlara çıxış, texnologiya transferi və inkişaf təcrübəsini təmin edə bilər.

Mövzu ilə bağlı AZƏRTAC-ın suallarını misirli ekspert, Davamlı İnkişaf üçün Qlobal Strategiya İnstitutunun (GSISD) baş direktoru Şadi Abuzeyd cavablandırır.

- Azərbaycan BRICS-ə qoşularaq hansı iqtisadi fayda əldə edə bilər?

- Azərbaycan BRICS ölkələri, xüsusən də Çin, Hindistan və Braziliya kimi böyük iqtisadiyyatlarla daha çox ticarət etməklə bazarlarını genişləndirə bilər. Bu, onun ənənəvi bazarlardan asılılığını azaltmağa kömək edə bilər. Azərbaycan bu təşkilata qoşulmaqla BRICS ölkələrinin geniş və müxtəlif bazarlarına daha yaxşı çıxış əldə edə bilər. Bu ölkələr dünya ÜDM-nin və əhalisinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir ki, bu da Azərbaycan məhsulları, o cümlədən enerji, kənd təsərrüfatı və qeyri-neft sektorları üçün yeni ticarət yolları aça bilər. Azərbaycan bir region və ya ölkələr qrupundan asılılığını azaldaraq, Avropadan kənarda ticarət tərəfdaşlarını və ənənəvi bazarlarını şaxələndirə bilər. Bu, digər sahələrdə geosiyasi və iqtisadi dalğalanmalarla bağlı riskləri azaltmağa kömək edəcək. Azərbaycan infrastruktur layihələri və iqtisadi inkişafı dəstəkləyən BRICS Yeni İnkişaf Bankının kreditləri və investisiyalarından faydalana bilər. BRICS-də üzv olmaqla investisiya cəlb edə bilər. Xüsusilə Çin və Hindistan getdikcə daha çox xaricə sərmayə qoymağa çalışır və Azərbaycan bu tendensiyadan nəqliyyat, texnologiya və turizm kimi kritik sektorlara investisiya cəlb etmək üçün istifadə edə bilər.

BRICS beynəlxalq əməliyyatlar üçün ABŞ dollarına alternativlərin yaradılması imkanlarını araşdırarkən, Azərbaycan daha çox valyuta sabitliyindən, ABŞ dolları və ya avro kimi əsas valyutaların dəyişməsinə məruz qalmanın azalmasından faydalana bilər. Bu, əməliyyat xərclərini azalda və ticarət balansını yaxşılaşdıra bilər. Həmçinin, BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycana öz maliyyə sektorunu digər BRICS ölkələri ilə inteqrasiya etməyə imkan verə bilər, ticarət və investisiya axınını asanlaşdıra biləcək bank, maliyyə xidmətləri və fintech sahəsində əməkdaşlığı təşviq edə bilər. Azərbaycan əsas enerji ixracatçısıdır və BRICS ölkələrinin, xüsusən də Çin və Hindistanın enerjiyə yüksək tələbatı var. Üzvlük uzunmüddətli enerji təchizatı sazişlərinə, neft-qaz kəşfiyyatı və infrastrukturun inkişafı sahəsində birgə müəssisələrin yaradılmasına, Azərbaycanın qlobal enerji bazarlarında əsas oyunçu kimi rolunun daha da güclənməsinə səbəb ola bilər.

Bundan əlavə, bu təşkilata üzvlük BRICS ölkələrindən, xüsusən də Azərbaycanın enerji infrastrukturuna investisiya cəlb edə bilər. Rusiya, Çin və Hindistanın inkişafı, emalı və bərpaolunan enerji sahəsində təcrübəsi olan şirkətlər Azərbaycana öz enerji sektorunu modernləşdirməyə və genişləndirməyə kömək edə bilər. BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycanın dünyanın bəzi ən böyük iqtisadiyyatları ilə əlaqələrini gücləndirəcək, qlobal məsələlərdə daha sıx əməkdaşlığa qapı açacaq.

- BRICS ölkələrinin iqtisadiyyatları ilə əməkdaşlıqdan Azərbaycanın hansı sektorları daha çox faydalana bilər?

Enerji: Azərbaycandan neft və qaz ixracı Hindistan və Çin kimi enerjiyə ehtiyacı olan BRICS ölkələrində yeni alıcılar cəlb edə bilər.

Kənd təsərrüfatı: Azərbaycan BRICS ölkələrinə daha çox kənd təsərrüfatı məhsulları (meyvə və tərəvəz) ixrac edə bilər, bu da öz iqtisadiyyatını neft sənayesindən kənarda şaxələndirməyə kömək edir.

Turizm: BRICS ölkələrindən, xüsusən də Çin və Hindistandan xaricə daha çox insan səyahət etdikcə turizm inkişaf edə bilər.

Nəqliyyat və logistika: BRICS ölkələri ilə əməkdaşlığın təkmilləşdirilməsi Azərbaycanın Avropa, Asiya və Yaxın Şərq arasında ticarət üçün vacib olan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizləri kimi nəqliyyat qovşaqlarına investisiyaların artmasına səbəb ola bilər.

Texnologiya: Azərbaycan öz texnologiya sektorunu inkişaf etdirmək üçün BRICS ölkələri, xüsusən də Çin və Hindistanla əməkdaşlıqdan faydalana bilər.

- BRICS çərçivəsində Azərbaycanın yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlıq üçün hansı perspektivləri ola bilər?

- BRICS ölkələri, xüsusən də Çin günəş və külək enerjisi kimi yaşıl texnologiyalar sahəsində liderlik edir. Azərbaycan bərpaolunan enerji mənbələrini inkişaf etdirmək üçün onlarla əməkdaşlıq edə bilər. Bundan əlavə, BRICS ekoloji cəhətdən təmiz layihələrə maliyyə dəstəyi təklif edir. Azərbaycan bundan daha çox yaşıl enerjini inkişaf etdirmək və karbon emissiyalarını azaltmaq üçün istifadə edə bilər. Bərpaolunan enerji mənbələri, xüsusilə külək və günəş enerjisi sayəsində Azərbaycan yaşıl hidrogen istehsalında əhəmiyyətli oyunçu olmaq potensialına malikdir. Rusiya və Çin kimi BRICS ölkələri gələcək enerji həlli kimi hidrogenə sərmayə qoyur və bu sahədə əməkdaşlıq Azərbaycana həm daxili istifadə, həm də beynəlxalq bazarlara ixrac üçün yaşıl hidrogen sənayesini inkişaf etdirməyə imkan verə bilər. Bəzi BRICS ölkələri keçid strategiyalarının bir hissəsi kimi karbon tutma texnologiyalarını (CCS) araşdırırlar. Azərbaycan daha yaşıl enerji həllərinə keçid zamanı, xüsusilə neft və qaz sektorlarında karbon emissiyalarını azaltmaq üçün CCS layihələrində əməkdaşlıq edə bilər.

Eyni zamanda, Azərbaycanın BRICS ölkələri ilə əməkdaşlıq edə biləcəyi sahələrdən biri də bərpaolunan enerji mənbələrini birləşdirən və enerji idarəetməsini təkmilləşdirən smart şəbəkələrin inkişafıdır. Çin və Hindistan bərpaolunan enerjini öz milli şəbəkəsinə daha yaxşı inteqrasiya etmək və şəbəkə sabitliyini yaxşılaşdırmaq üçün Azərbaycanda tətbiq oluna bilən innovativ şəbəkə texnologiyalarına böyük sərmayə qoyublar.

- BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycana xarici investisiya axınına necə təsir edə bilər?

- Azərbaycanın BRICS-ə daxil olması Çin və Hindistan kimi üzv ölkələrdən daha çox investisiya cəlb edə bilər ki, bu da Azərbaycanın Qərb investorlarından asılılığını azaldacaq. BRICS kimi böyük və nüfuzlu bir qrupa aid olmaq xarici investorları Azərbaycana investisiya yatırmaqda daha inamlı hiss etdirə bilər ki, bu da infrastruktur, enerji və texnologiyaya daha çox kapital axınına səbəb ola bilər.

- Azərbaycan BRICS-in inkişafında hansı rolu oynaya bilər?

- Azərbaycan BRICS ölkələrini neft, qaz və bərpaolunan enerji ilə təmin etməklə onların artan enerji ehtiyaclarını ödəməyə kömək edə bilər. Ölkənin Avropa və Asiyanın qovşağında yerləşməsi onu ticarət və logistika üçün strateji məkana çevirir, BRICS ölkələrinə malların daha səmərəli daşınmasına kömək edir. Azərbaycan coğrafi cəhətdən Avropa, Asiya və Yaxın Şərqin kəsişməsində yerləşir. Bu, onu mühüm tranzit və logistika mərkəzinə çevirir. Onun BRICS-ə üzv olması qrupun bu regionlar arasında ticarət və nəqliyyat əlaqələrini gücləndirə bilər. Azərbaycanın Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və dəniz limanlarının genişləndirilməsi kimi infrastruktur layihələri BRICS ölkələrinə Avropa və Mərkəzi Asiya bazarlarına çıxış əldə etməyə kömək edə bilər. Eyni zamanda, Azərbaycan öz iqtisadiyyatını neftdən tutmuş kənd təsərrüfatı və texnologiya kimi digər sektorlara şaxələndirmək təcrübəsini bölüşə bilər. Bu, digər BRICS üzvləri üçün dəyərli imkan ola bilər.

Bundan əlavə, Azərbaycanın BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə (DİM) sadiqliyi davamlı və inklüziv inkişafı təşviq etməyə çalışan BRICS-in daha geniş məqsədlərinə uyğundur. Azərbaycan ekoloji dayanıqlığa, yoxsulluğun azaldılmasına və iqtisadi davamlılığa yönəlmiş BRICS siyasətlərini fəal şəkildə formalaşdıra bilər. Və nəhayət, Azərbaycanda karbohidrogenlərdən başqa minerallar və metallar kimi digər təbii ehtiyatlar da var. Bu resurslar sənaye sektorlarında xammala yüksək tələbat olan BRICS ölkələri üçün dəyərli ola bilər.