Bunun yolu düzgün həyat tərzi vərdişlərindən keçir
İnsan doğulur, böyüyür, yaşlanır və bu dünyaya vida edir. Bu, tarix boyu belə davam edib. Hüceyrələrimiz, toxumalarımız, orqanlarımız təbiətin qanununa uyğun olaraq yaşlanır və qocalma başlayır. Amma bu təbii prosesi yavaşlatmaq da mümkündür.
1900-cü illərin əvvəllərində yeni doğulmuş körpə üçün "gözlənilən ömür" təxminən 30-40 il idi. 2000-ci illərə qədəm qoyduqda bu rəqəm demək olar ki, iki dəfə artdı və 70-80 ilə çatdı. Bu, müasir tibbin təkcə dərmanlar, peyvəndlər və yeni texnologiyalar sayəsində əldə etdiyi nailiyyət deyil. Su və qida gigiyenası, kanalizasiya sistemləri, ictimai təşkilatlar, iqtisadi inkişaf və bir çox digər faktor da bu uğurda rol oynayır.
Hər yaş müxtəlif səbəblərdən fiziki və mənəvi qocalmanı sürətləndirə biləcək bəzi dəyişikliklərə yol açır. Bu dəyişikliklər bədənə və ruha müxtəlif dərəcədə təsir göstərir. Bununla belə müəyyən yaş mərhələlərində qocalmanın gözləniləndən daha sürətli ola biləcəyi də məlumdur.
Türkiyəli professor Osman Müftüoğlunun sözlərinə görə, insanlar 40-50 yaşlarından etibarən "ən az zərərlə" yaşlanmağın yollarını araşdırmalı, tapmalı və tətbiq etməlidirlər. Onlar "niyə, necə və hansı səhvlərə görə sürətlə yaşlanırıq?", "xroniki xəstəlikləri necə aradan qaldıra və ya idarə edə bilərik?" kimi suallara cavab tapmalıdırlar.
Əslində, texnoloji yenilikləri nəzərə alsaq, müasir insanların əcdadlarından 50-100 il daha çox yaşamaq şansı var. Belə ki, əvvəllər insanların kütləvi ölümünə səbəb olan virus mənşəli xəstəliklər artıq o gücdə deyillər, üstəlik onların təsirli müalicə üsulları da var. Ölümlərin əksəriyyəti daha çox şəkərli diabet, hipertoniya, ürək-damar xəstəlikləri, Alsheymer, piylənmə və xərçəng kimi xəstəliklər nəticəsindədir. Elmi araşdırmalar göstərir ki, insan həyatının orta hesabla 20 faizi, xüsusilə 50-60 yaşdan sonrakı dövrü sağlamlıqlarındakı problemlərlə keçir. Buna görə də xəstəlikləri necə müalicə etməkdənsə, onların qarşısını necə alacağımızı araşdırıb öyrənməliyik.
ABŞ-nin Stenford Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan araşdırmaya görə, yavaş və davamlı bir proses olan qocalma insan ömrü boyu iki dəfə sürətlənir. Bu hal 40 və 60 yaşlarında baş verir. Mütəxəssislər xüsusilə bu yaşlarda qidalanmaya, yuxuya, damar sağlamlığına, hiss orqanlarının və yaddaşın qorunmasına, aktiv və stressiz həyat tərzinə diqqət etməyi tövsiyə edirlər.
Orqanizmin yaşlanmasını sürətləndirən hər şey ilk olaraq hüceyrələrin zədələnməsi ilə başlayır. Bu hüceyrələrin sayı artdıqca qocalma sürəti də artır, tezliklə xroniki xəstəliklər bir-bir "qapını döyməyə" başlayır. Buna görə də sağlam yaşlanmaq üçün yaxşı genləri stimullaşdıraraq, pis genləri susdurmalıyıq. Bunun üçün gündəlik həyat tərzində edilən səhvləri müəyyənləşdirərək onlardan uzaq durmaq lazımdır. Gen və DNT orqanizmin sirlərinin saxlanıldığı "polad seyf"lərdir. Bu "seyf"ləri açmağın yolu düzgün həyat tərzi vərdişlərindən keçir.
O.Müftüoğlu bildirib ki, orqanizmin yaşlanmasının qarşısını almaq üçün biokimyəvi/genetik qan analizləri, epigenetik yaş testləri, koqnitiv/zehni qiymətləndirmələr, fizioloji biomarker, Doppler, MRT, USM və s. kimi görüntüləmə testləri həyata keçirilməlidir.
Daha sonra mütəxəssislər tərəfindən pasiyentin şəxsi sağlamlıq tarixi, qidalanma, yuxu, yaxşı və pis vərdişləri haqqında ətraflı sorğu aparılmalıdır. Orqanizmin ehtiyacı olduğu vitaminlər, minerallar, fitoterapevtik molekullar, antioksidantlar və s. müəyyən edilməli, gen, kök hüceyrə/PRP, ekzozom, LED işıq, soyuq və isti şok terapiyaları həyata keçirilməlidir.
İnsanın ən böyük sərvəti onun sağlamlığıdır. Buna görə də onu qorumaq ən böyük vəzifəmizə çevrilməlidir.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
