Meşəli faciəsi

Ermənilər zaman-zaman azərbaycanlılara qarşı qırğınlar, soyqırımları törədiblər. Ötən əsrin axırlarında SSRİ-nin süqutundan sonra keçmiş sovet məkanında yeni geosiyasi şərait yarandı. Bu tarixi şəraitdən də istifadə edən Ermənistan növbəti dəfə Qarabağa göz dikdi. Ermənistanın ordu hissələri Qarabağdakı separatçılar və terrorçularla birləşərək Azərbaycanın əbədi-əzəli torpaqlarının işğalına başladılar. 
Təpədən-dırnağadək silahlanmış ermənilər xarici havadarlarına güvənərək min illərdən bəri Qarabağda azərbaycanlılar yaşayan kəndlərə hücum edir, evləri yandırır, insanları amansızcasına qətlə yetirirdilər. Onlar Qarabağın bütün yaşayış məntəqələrinə eyni vaxtda hücum edirdilər. 1991-ci ilin sonlarında ermənilərin ərazilərimizə, kəndlərimizə terror hücumları daha da genişləndi. Dünya ictimaiyyəti Qarabağ hadisələrində erməni vəhşiliyinin əsl simasını 1991-ci il dekabrın 23-də Xocalı rayonunun Meşəli kəndində daha aydın gördü.
Terrora köklənmiş erməni işğalçıları 23 dekabr 1991-ci ildə səhər saatlarında  Xocalı rayonunun Meşəli kəndinə iki zirehli transportyor, bir piyadaların döyüş maşını, üç "Qaz-66" və dörd "UAZ" avtomobilindən istifadə etməklə hücuma keçdi və dünyanı sarsıdan qətliam törətdilər. Silahsız, köməksiz qalmış kənd sakinləri erməni qəsbkarları tərəfindən amansızlıqla öldürüldü. Bu qanlı  hadisədən bir neçə gün əvvəl bölgədəki komandanlıq kənd camaatının ov tüfənglərini belə əllərindən almışdı. Ona görə də silahsız qalmış camaat ermənilərə müqavimət göstərə bilmirdi. Kənd sakinləri sağ qalmaq ümidi ilə yaxınlıqdakı meşəyə qaçdılar. Amma ermənilər arxalarınca düşüb meşədə də onları yaxalayıb öldürdülər. Müdafiəsiz qalan kəndi ermənilərin "Böyük Tiqran" və "Sasunlu David" quldur dəstələri asanlıqla işğal etdilər. Kənd sakinləri gizləndikləri meşədən geri dönəndə evlərinin və tövlələrinin ermənilər tərəfindən qarət edilib yandırıldığını gördülər. İşğalçılar meşəyə qaça bilməyən sakinləri kənddə öldürmüşdülər. Ermənistan tərəfi isə həmişəki kimi yenə də yalan danışır, Meşəlidə qətliam törətdiklərini inkar edirdi.
Meşəli qırğınının şahidi olan Alış Musa oğlu Alışov deyir ki, ermənilər kəndə hücum edəndə qadınlar və azyaşlılar məktəbin zirzəmisində gizlənmişdilər. Təəssüf ki, işğalçılar onların da yerini müəyyənləşdirib öldürmüşdülər. Quldurlar evlərə, içərisində heyvanlar olan tövlələrə, ot tayalarına, çəpərlərə od vurub yandırmışdılar. Həmin gün daşnaklar 25 kənd sakinini amansızcasına qətlə yetirmişdilər. Öldürülənlərdən 8-i qadın, 3-ü isə uşaq idi. Döyüşlər zamanı 14 nəfər isə ağır yaralanmışdı. 
Kəndə hücum edən quldurlar Novruzovlar ailəsindən bir nəfər azyaşlının əl-ayağını bağlayıb yük maşınının arxasına qoyub girov apararkən uşaq özünü maşından ataraq, qaçmağa çalışmışdı. Təəssüf ki, uşaq terrorçuların gülləsindən yayına bilməmişdi. 
Meşəli kənd sakini Kamran Rəcəbov xatırlayır ki, erməni hücumları nəticəsində evi tərk edərkən oğlu 1 yaş 7 aylıq Mərhəmət Rəcəbov yolda şaxtaya düşərək ölmüşdür. Kəndə hücum zamanı ermənilər Novruzovlar ailəsindən 5, Quliyevlər ailəsindən 4 nəfəri qətlə yetirmişdilər. İşğalçılar meyitləri təhqir edərək tanınmaz hala salmışdılar.
Daşnakların hücumları qarşısında köməksiz qalan 358 nəfər kənd sakini doğma ocaqlarını tərk etməyə məcbur  olmuşdu. Kənd camaatını öldürməklə, didərgin salmaqla kifayətlənməyən ermənilər evləri də yandırmışdılar. Bu yerlərdən azərbaycanlıların izlərini silməyə çalışmışdılar. Meşəlidə kənd sakinlərinə məxsus əmlakın məhv edilməsi və zədələnməsi nəticəsində onlara külli miqdarda maddi ziyan vurulmuşdu.
"Memorial" təşkilatı Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Xocalı rayonunun Meşəli kəndinin azərbaycanlı sakinlərinin erməni işğalçıları tərəfindən məcburi olaraq qovulması barədə geniş material hazırlamışdı. Həmin materialda ermənilərin Meşəli kəndinin mülki əhalisinə qarşı ağır zorakılığın göstərildiyi xüsusilə vurğulanmışdır. Qəsbkarların bu vəhşi hücumları qətiyyətlə pislənmişdi.
29 iyul 2023-cü ildə Meşəli qətliamında iştirak etməkdə ittiham olunan, əli Qarabağda yaşayan azərbaycanlıların qanına batmış Vaqif Xaçaturyan Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin avtomobilində Qarabağdan Ermənistana qaçmaq istəyərkən  Laçın sərhəd-keçid məntəqəsində Azərbaycan Sərhəd Xidmətinin hərbçiləri tərəfindən saxlanılmışdır. Xatırladaq ki, V.Xaçaturyan Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin  103 (soyqırımı) və 107-ci (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə) maddələrilə təqsirləndirilən şəxs qismində məsuliyyətə cəlb olunması barədə qərar qəbul edilmişdi və beynəlxalq axtarışa verilmişdi. Axır ki, uzun illərdən sonra bu cinayətkar həbs edilmiş, V.Xaçaturyanın törətdiyi qətliamlar məhkəmə zamanı şahidlərin dedikləri ilə tam təsdiqini tapmışdır. 

Vahid MƏHƏRRƏMOV, 
"Azərbaycan"