Dünyada depressiyadan əziyyət çəkən insanların sayı sürətlə artır. Ürək-damar xəstəliklərindən sonra ikinci yerdə qərarlaşan depressiya statistikaya əsasən, yaxın gələcəkdə birinci yerdə olacaq.
İngilis alimlərinin 1997-ci ildə apardığı araşdırmaya görə, dünya əhalisinin yalnız 2 faizində depressiya əlamətləri müşahidə edilib. İndi isə hər beş insandan biri depressiya əlamətlərindən şikayətlənir. Bəs son 27 ildə nə baş verib? Cəmiyyət və insanların həyatında nə dəyişib?
Mütəxəssislər bu suallara cavab tapmaq və depressiyanın artmasının qarşısını almaq üçün müxtəlif tədqiqatlar aparırlar. ABŞ, Çin, Böyük Britaniya və Avstraliyadan olan tədqiqatçıların son araşdırmalarına görə, depressiya yeniyetmələrin və böyüklərin beyninə fərqli təsir göstərir. Araşdırmada 440-na depressiv pozğunluq diaqnozu qoyulan 12-25 yaş arası 810 nəfərin beyin məlumatlarından istifadə edilib. Onlar beyin məlumatlarını qalan 370 sağlam insanın beyinləri ilə müqayisə ediblər.
Tədqiqatçılar depressiya diaqnozu qoyulan gənclərin beyin bölgələrinin bir-biri ilə əlaqəsində müəyyən pozğunluqlar yaşadıqlarını aşkar edərək, bu pozulmaların böyüklərdə olduğundan fərqləndiyini qeyd ediblər. Onlar bu fərqlərin böyüklüyü sayəsində insanın depressiya səviyyəsinin proqnozlaşdırıla biləcəyini ifadə ediblər.
Mütəxəssislər müəyyən ediblər ki, yeniyetmələrin təxminən beşdəbiri "problemli smartfon istifadəsi"ndən əziyyət çəkir. Bu yeniyetmələrin narahatlığı, depressiyaya düşməsi və ya yuxusuzluqdan əziyyət çəkmə halları yaşıdlarından üç dəfə çoxdur. Bir çox valideynlər övladlarının həddindən artıq smartfon istifadəsini gündəlik dildə "asılılıq" kimi səciyyələndirsələr də, mütəxəssislər bu ifadənin klinik termin olduğu üçün ondan istifadə etməməyi tövsiyə edirlər. Bunun əvəzinə "problemli smartfon istifadəsi" (PSU) terminindən istifadə edən mütəxəssislər təxminən 657 gəncin iştirak etdiyi araşdırmada onların 19 faizinin PSU olduğunu müəyyən ediblər. Həkimlər bildiriblər ki, əgər ailələr smartfon istifadəsinə məhdudiyyətlər qoyma mədəniyyətini inkişaf etdirə bilsələr, bu, yeniyetmə uşağa hər kəsdən fərqli bir şey etməsi lazım olduğunu söyləməkdən daha təsirli olacaq.
Depressiyanın müalicəsində uzun illərdir əsasən antidepresan həblərdən istifadə edilir. Hətta satılan dərmanın miqyası o qədər böyükdür ki, bu, qlobal miqyasda əczaçılıq şirkətlərinə hər il 21 milyard manatdan çox gəlir gətirir. Bu rəqəmin 2030-cu ilə qədər 30 milyarda çatacağı proqnozlaşdırılır.
Mütəxəssislər bu qənaətə gəliblər ki, antidepresanların yan təsirləri tədricən fiziki xəstəliklərə gətirib çıxarır. Həkimlər depressiyanın müalicəsində qaçışın antidepresan həblərdən daha yaxşı üsul olduğu qənaətinə gəliblər. Amsterdamlı tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, mütəmadi olaraq qaçmaq depressiya əlamətlərini effektiv şəkildə aradan qaldırır. Depressiyada olan insanlarda bu üsul sayəsində səkkiz həftədən sonra simptomların yüzdə əlli və ya daha çox azalması müşahidə edilib.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
