Oturaq həyat tərzinin bir çox xəstəliklərə yol açdığı, ölüm riskini artırdığı məlumdur. Hazırda dünyada milyonlarla insan hərəkətsizliyin səbəb olduğu xərçəng, yüksək təzyiq, ürək-damar, şəkər kimi xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkir.
Bəşər tarixinin ilk dövrlərində tələbatların ödənilməsi üçün hərəkət qaçılmaz zərurət idi. İnsanlar ov ovlamaq, yemək toplamaq və digər həyati fəaliyyətlər üçün daim hərəkətdə olurdular. İnsan orqanizmi uzun məsafələrə yeriməyə, qaçmağa və müxtəlif fiziki fəaliyyətlərə uyğunlaşmışdı. Lakin sivilizasiyanın inkişafı ilə bunlar dəyişdi. Əsrlər boyu yeriməyə və köçəri həyat tərzinə öyrəşmiş insanlar sonrakı dövrdə oturaq həyat tərzinə keçdilər. Təsəvvür edin ki, daş dövründə bir insanın gündəlik kalori ehtiyacı təxminən 7 min idi. Bu isə indiki peşəkar idmançıların enerji ehtiyaclarına bərabərdir.
Qədim dövrlərdə insanlar qidalanmaq üçün ovla məşğul olurdularsa, indi qida əldə etmək üçün xüsusi səy göstərməyə ehtiyac yoxdur. Müasir dövrün sosial-iqtisadi strukturu qida əldə etməyin şərtlərini dəyişib. Dünya əhalisinin böyük hissəsi şəkərli, duzlu və piylənməyə meyilləndirən qidalara üstünlük verir.
"Fast food" restoranları, hər yerdə tapılan hazır yeməklər qida ehtiyacını tez və praktiki şəkildə ödəyir.
Beləliklə, müasir həyat tərzi insanların hərəkətliliyi həcmini ciddi şəkildə azaldıb. Uzun müddət oturmaq və hərəkətsiz qalmaq isə sağlamlıq problemlərini artırıb. Əvvəllər təmizlik işləri zəhmət tələb edirdisə, indi tozsoranların, qabyuyanların və paltaryuyanların köməyilə məişət işlərini daha az zəhmətlə və qısa müddətdə bitirmək mümkündür. Texnologiyanın həyatımıza gətirdiyi rahatlıqlardan sonra fiziki aktivliyin azalması insan əzələlərinin zəifləməsinə, müqavimət pozğunluğuna və piylənməyə səbəb olur. Saatlarla və yanlış oturma zamanla onurğaya da mənfi təsir göstərərək bel ağrılarına gətirib çıxarır. Mütəxəssislər düzgün oturma vərdişlərinin mənimsənilməsinin vacibliyini vurğulayırlar.
Qeyd edək ki, hərəkətsizlik bədənin enerji sərfini azaldır, çəkiyə nəzarəti çətinləşdirir. Mütəxəssislər müəyyən fasilələrlə qısa məşqlərin edilməsinin və qan dövranının nizama salınmasının vacibliyini vurğulayırlar. Müntəzəm idmanla məşğul olmaq vacibdir. Lakin buna vaxt və ya fürsət tapa bilmədikdə gündə 10 min addım atmağa çalışmaq lazımdır.
Sağlamlıq üçün balanslı və düzgün qidalanmaya üstünlük verilməlidir. Yüksək kalorili, işlənmiş qidalar yerinə təzə meyvə, tərəvəz, tam taxıl və zülalla zəngin qidalar istehlak edilməlidir. Bu qidalanma enerjini yüksək saxlayaraq çəkini idarə etməyə kömək edəcək.
Az yuxu zərərli olduğu kimi, çox yatmağın da müxtəlif fəsadları var. Əgər səhər oyandıqda özünü yorğun və ya yuxulu hiss edirsənsə, bu, kifayət qədər keyfiyyətli yuxu almadığına işarədir. Problemi həll etmək üçün ilk olaraq yuxu rejimi qurulmalıdır. Bədəni və zehni təzələmək üçün gündə 7-8 saat yuxu vacibdir.
Eyni zamanda stresdən uzaq olmaq lazımdır. Günümüzdə stressiz yaşayan çox az insan var, amma bununla yaşamağı öyrənməliyik. Sosial fəaliyyətlər, hobbilər, peşəkar dəstək və nəfəs məşqləri kimi texnikalarla stresi azaltmağa çalışmalıyıq. Oturaq həyat tərzi yalnız fiziki deyil, həm də psixi sağlamlığa mənfi təsir göstərir. Uzun müddət oturmaq stres səviyyəsini artıra, diqqəti çətinləşdirə və ümumi psixi sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, müntəzəm fasilələr və qısa gəzintilər zehni fəaliyyəti tənzimləyir.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
