Səhhətimizdə yaranan problemlərin həll edilməsi üçün bəzən dərman qəbul etməkdən başqa yol qalmır. Bəzi insanlar dərmanlardan necə gəldi istifadə edir, sağlamlıq üçün ciddi fəsadlar yaradacaq şəkildə qəbul edirlər. Mütəxəssislərin müşahidələrinə görə, pasiyentlərin yalnız 20 faizi onlara təyin olunan dərmanlardan düzgün istifadə edə bilirlər.
Dərmanların düzgün qəbulu onun sorulmasına, istənilən nəticənin əldə edilməsinə, fəsadlara səbəb olmamasına təsir göstərir. Ona görə də hansı dərmanı qəbul etməyin zəruriliyini bilməklə yanaşı, ondan necə istifadənin qaydasını da öyrənmək vacibdir.
Həblər yalnız su ilə qəbul olunmalıdır
Qida komponentləri dərman vasitəsinin tərkib xüsusiyyəti ilə qarşılıqlı kimyəvi əlaqəyə girərək onun farmakoloji xüsusiyyətini dəyişdiyindən onları yeməkdən əvvəl, sonra və ya yemək zamanı qəbul etmək lazımdır. Bəzi bitki tərkibli preparatların, antibiotiklərin yaxşı sovrulmaları üçün mütləq acqarına qəbul etmək lazımdır. Yemək zamanı isə daha çox həzmi yaxşılaşdıran preparatlar - mədə şirəsi, həzm fermentləri qəbul olunur. Mədənin selikli qişasını qıcıqlandıran preparatlar, sidikqovucular, iltihabəleyhinə qeyri-steroid və steroid maddələr isə yeməkdən sonra içilməlidir.
Bəzi insanlar dərmanları müxtəlif şirələr, qazlı içkilər, çay, hətta mayesiz qəbul edirlər. Bunun qəti əleyhinə olan terapevtlər bildirirlər ki, dərman vasitələrini otaq temperaturunda olan qaynadılmış yarım və ya bir stəkan su ilə içmək məsləhətdir. Belə ki, çayın tərkibində olan aktiv maddə - tanin bəzi dərman vasitələrinin sorulma sürətinə təsir edir. Kofe özü tonuslandırıcı və güclü sidikqovucu təsir göstərir. Əgər dərman kofe ilə içilirsə, həmin preparat orqanizmdən tez xaric olacaq.
Dərman südlə içildiyi təqdirdə mədəyə olan qıcıqlandırıcı təsirlərin aradan qaldırıldığı deyilir. Lakin antibiotikləri və ürək qlikozidlərini südlə içmək olmaz. Süd dəmirin preparatların tərkibindən çıxmasına mane olur. Bəzi xaricdən qoruyucu turş xüsusiyyətli örtüklə əhatələnmiş dərmanlar isə südlə reaksiyaya girdikdə tərkibi tamamilə dəyişir.
Həblərin spirtli içkilərlə qəbulu da yolverilməzdir. Tədqiqatlar dərman vasitələrinin alkoqolla birlikdə daha tez həll olunduğunu göstərir. Xüsusilə antidepressant, ağrıkəsici və qızdırmasalıcılarla qəbul zamanı buna ciddi fikir verilməlidir. Əgər dərman vasitəsi qazlı su ilə içilsə, bu, mədədə artıq miqdarda qaz əmələ gətirdiyinə görə ürəkbulanma, köp, meteorizm kimi pozğunluqlara səbəb olacaq.
Bu vitaminlərin birlikdə qəbulu zərərlidir
Vitamin, mineral və bitki tərkibli preparatlar immunitetin sağlamlığı, orqanizmin mövsümi və yaşla bağlı dəyişikliklərlə mübarizə aparması üçün olduqca faydalıdır. Lakin bu qida əlavələri təkbaşına zərərsiz olsalar da, birlikdə qəbul edildikdə qarşılıqlı təsir nəticəsində zərərli fiziki-kimyəvi reaksiyalara səbəb ola bilirlər.
Orqanizm üçün labüd vitaminlər arasında K və E vitaminləri xüsusi yer tutur. K vitamini sümükləri və qanın laxtalanmasını gücləndirməyə kömək edərkən, E vitamini beyin sağlamlığı, reproduktiv sağlamlıq və görmə üçün vacibdir. Lakin onların yüksək dozada qəbulu qan laxtalanması və böyrək problemləri riskini artırır. A, D, E və K vitaminlərinin tərkibində olan yüksək konsentrasiyalar qaraciyər və böyrəkləri zədələyir. Belə ki, yağda həll olunan bu vitaminlər sidiklə xaric oluna bilmədiyi üçün orqanizmdə toplanır.
ABŞ-nin Qərbi Virciniya Universitetinin tədqiqatçıları qida əlavələrindən istifadə edən təxminən bir milyon insanın iştirak etdiyi 277 araşdırma nəticələrini paylaşıblar. Tədqiqatlar göstərib ki, Omeqa-3 və fol turşusu kimi bəzi maddələr insanı ürək xəstəliklərindən və insultdan qoruyur. Lakin D vitamini və kalsiumu birlikdə qəbul etmək insult riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Riskli maddələrə multivitaminlər, selenium, A, C və E vitaminləri, fol turşusu və dəmir daxildir.
Mütəxəssislər deyirlər ki, A vitamini qəbul edən zaman E vitamini də istifadə edilməlidir ki, bağırsaqda retinolun turşulaşmasının qarşısını alsın. A və E vitaminlərini qəbul edərkən eyni zamanda C vitaminindən də istifadə edilə bilər. Belə ki, C vitamini bu iki vitamini gücləndirən təbii katalizatordur. Lakin A və E vitaminləri qəbul edərkən K vitaminindən imtina olunmalıdır.
Bir qrupdan olan B1, B2 və B3 vitaminlərinin də birgə qəbulu məsləhət görülmür. Belə ki, onlar bir-birinə mənfi təsir edərək, effektsizləşirlər. B9 vitamininin sink ilə, E vitamininin dəmir ilə, sinkin kalsium ilə qəbulu yolverilməzdir.
Yulaf və kəpəkli çörək metforminin təsirini azaldır
Qida və dərmanın eyni vaxtda qəbulu dərmanın orqanizmdə paylanması, xaric olması və nəticədə farmakoterapiyanın effektivliyi və təhlükəsizliyinə güclü təsir göstərə bilər. Statinlər qanda yüksək xolesterinin səviyyəsini aşağı salan dərmanlardır. Britaniya Ürək Fondunun tədqiqatçıları deyirlər ki, onları qəbul edən insanlar qreypfrut və qreypfrut şirəsini istehlak etməməlidirlər. Bu qidanın istehlakı dərmanın yan təsirlərini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Qreypfrutda orqanizmin dərmanı parçalamaq prosesinə mane olan bir qrup kimyəvi maddə var. Bu meyvə dərmanla birlikdə qəbul edildikdə bəzi fermentlərin fəaliyyətini dayandırır, dərmanın nəzərdə tutulan dozadan daha çox udulmasına səbəb olur. Limon və portağal kimi digər sitrus meyvələrinin də eyni təsirə malik olduğu bildirilir. Qreypfrut bəzi qan təzyiqi dərmanlarının və bəzi psixiatrik dərmanların yan təsirlərini də artırır.
Süd, pendir və qatıq kimi süd məhsulları antibiotiklərin udulmasının qarşısını ala bilər. Süd məhsullarının tərkibində olan kalsium həzm sistemində antibiotiklərə qarışaraq dərmanın sorulmasını və effektivliyini azaldır. Bunun qarşısını almaq üçün süd məhsullarını qəbul etməzdən bir neçə saat əvvəl və ya sonra antibiotik qəbul etmək məsləhət görülür.
İspanaq, kələm və brokkoli kimi tərəvəzlər qan laxtalanmasında rol oynayan K vitamini ilə də zəngindir. Əgər pasiyent qanı durulaşdıran dərmanlar qəbul edirsə, bu tərəvəzlərdə olan K vitamini preparatların təsirini azalda və ya qanın laxtalanmasını artıra bilər.
Antipsixotik dərmanları çay və ya qəhvə kimi məhsullarda olan kofeinlə qəbul etmək vücudunuzun dərmanı su ilə qəbul etməkdən daha az mənimsəməsinə səbəb ola bilər. Kofein həmçinin bəzi antipsixotik dərmanların yan təsirlərini artıra, ürək ritminin dəyişməsinə və qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Xolesterolu aşağı salmaq üçün yeyilən yulaf, kəpəkli çörək kimi qidalar metformin kimi şəkər dərmanlarının həzmini pozaraq təsirlərini azaldır.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
