Bütün gözlər Bakıya dikiləcək
Bəşəriyyət təbii fəlakətlərin burulğanından çıxmaq üçün mübarizəyə qalxıb. İl ildən pis gəlir, təbii fəlakətlər durmadan artır, müxtəlif "heyvan virusları" da bir yandan. Hələ qalıq yanacaqların yandırılması nəticəsində yaranan qlobal istiləşmənin danılmaz reallığa çevrildiyini, onun iqlim dəyişikliyinə təsirinin getdikcə artdığını demirik.
Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, indiki istiləşmələrin fəsadları qaçılmazdır. Ona görə də su ehtiyatlarına qənaətdən tutmuş, dəniz səviyyəsinin yüksəlməsindən və fırtınalı dalğalardan qorunmaq üçün infrastrukturun inkişaf etdirilməsinə qədər nə varsa hamısı diqqət mərkəzində olmalı, görülən işlərin sürəti və keyfiyyəti artırılmalıdır. İqlim dəyişikliyi intensivləşdikcə, yeni reallıqlara uyğunlaşmaq və onlara hazırlaşmaq üçün səfərbər olmalıyıq.
Beynəlxalq Təbii Fəlakətlərin Azaldılması Günü (13 oktyabr) münasibətilə BMT-nin ötən il yaydığı hesabata görə, 2030-cu ilədək dünyada hər il təxminən 650 təbii fəlakət baş verəcək ki, onun da 75 faizdən çoxu ekstremal hava şəraiti ilə bağlı olan iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədardır. BMT-nin baş katibi Antonio Quterreşin həmin günlə əlaqədar etdiyi müraciətdə deyilir: "2023-cü ildə temperatur bütün rekordları qırdı və dünyada görünməmiş quraqlıqlar, yanğınlar və daşqınlar oldu. Yoxsulluq və bərabərsizlik problemləri bu fəlakətlərin təsirini daha da gücləndirir. Çox vaxt ekstremal hava hadisələrindən ən çox risk altında olanlar ən həssas təbəqədən olan insanlardır. Onlar daşqınlara və quraqlığa daha çox meyilli yerlərdə yaşayır və bu insanların zərəri aradan qaldırmaq və bərpa etmək üçün daha az resursları var. Nəticədə onlar digərlərinə nisbətən qeyri-mütənasib şəkildə daha çox əziyyət çəkirlər".
İqlim dəyişmələrinin fəsadları bu günlər Avropada özünü kəskin büruzə verir. Polşanın cənub-qərbində leysan yağışlarından sonra bənd dağılıb. Polşa səlahiyyətliləri xəbərdarlıq edirlər ki, bəndin dağılması yerli çaylar boyu yaşayış məntəqələri üçün ciddi təhlükə yaradır. Polşa ordusu və aviasiyası insanların xilas edilməsinə cəlb olunub. Avstriyada da onlarla rayon təbii fəlakət zonası elan edilib. Artıq bəzi yaşayış məntəqələrinə quru yolla getmək mümkün deyil. Hakimiyyət "yüz ildə bir dəfə baş verən sel"dən danışır. Çexiyada isə 250 mindən çox ev işıqsız qalıb. Çexiya və Polşa sərhədində yerləşən bənddə vəziyyət kritik olaraq qalır. Opava şəhərindən minlərlə insan təxliyə edilib. Almaniyada da güclü leysanla müşayiət olunan tufanlardan sonra Bavariyanın cənub-şərqində daşqınlar baş verib.
Azərbaycan da təbii fəlakətlərdən az ziyan çəkmir. 2023-cü ilin aprelindən başlayaraq ölkəmizdə 150-yə yaxın sel hadisəsi qeydə alınıb ki, bu da mütləq rekorddur və 2022-ci illə müqayisədə təxminən 3 dəfə çoxdur. Ötən il episentri Xəzər dənizində olan 5 baldan yuxarı iki zəlzələ baş verib. Aprelin 7-də 6, dekabrın 7-də 5,6 bal gücündə baş vermiş yeraltı təkanlar Bakıda və bir sıra ətraf rayonlarda hiss edilib. Xoşbəxtlikdən zəlzələlər zamanı ölən, yaralanan və dağıntı olmayıb.
Bəs cari il ekoloji problemlərin həlli baxımından nə ilə yadda qalacaq? Bu suala cavabla bağlı BMT baş katibinin söylədiyi fikirlər olduqca düşündürücüdür: "2023-cü il yaddaşlarda böyük iztirablar, zorakılıq və iqlim xaosu ilə qaldı. Bəşəriyyət ağrılar içindədir. Planetimiz təhlükədədir. 2023-cü il rekord səviyyədə ən isti il oldu. İnsanlar artan yoxsulluq və aclıqdan əziyyət çəkirlər. Ancaq öz inadını yeritmək və silahlardan istifadə etmək bizi heç bir yerə aparmır. Biz birlikdə olduğumuz zaman bəşəriyyət daha güclüdür. 2024-cü il etimadın və ümidin bərpası ili olmalıdır. Biz iqlim fəaliyyətində ortaq həllər üçün fikir ayrılıqlarının öhdəsindən gəlməliyik".
Hələ 200 il əvvəl baş verən sənaye inqilabı nəticəsində atmosferə karbon qazı və digər istixana effekti yaradan qazlar buraxılmağa başladı. Sonrakı illərdə kömür və neftdən istifadə isə bugünkü ekoloji problemlərə yol açdı. Amma nə yaxşı ki, iqlim böhranından çıxmağın yollarını gec də olsa axtarmağa başlamışıq və COP29 bu mənada az əhəmiyyət daşımayacaq.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
