2023-cü ilin mayında Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) COVID-19 pandemiyasının sona çatdığını elan etsə də, avqustda yoluxma halları yenidən artmağa başladı.
Dünya əhalisinin immunitetinin formalaşmasına baxmayaraq, koronavirus dövr etməkdə davam edir. O, mutasiyaya uğrayaraq, yeni ştamların yaranmasına səbəb olur.
Tendensiya onu göstərir ki, yeni yaranmış hər ştamın yoluxduruculuq qabiliyyəti öncəkilərdən daha yüksəkdir. Bu isə qısa zamanda kütləvi yoluxmalara səbəb olur.
Yoluxanların sayı 38 faiz artıb
ÜST-nin məlumatına görə, son zamanlar dünya üzrə COVID-19-a yoluxanların sayı 38 faiz artıb. Belə ki, Koreya, İtaliya, Böyük Britaniya, Avstraliya və Sinqapurda yoluxma sayında kəskin artım qeydə alınıb. Yoluxma sayının artmasına səbəb isə yeni ştamlardır.
Bir neçə gün bundan öncə qardaş ölkə Türkiyədə də "Eris" ("EG.5") virusu aşkarlanıb. Bu barədə Türkiyənin səhiyyə naziri Fahrettin Koca sosial şəbəkə hesabında məlumat verib. O bildirib ki, yoluxanların xarici ölkələrlə təmasları olub və onların hamısı eyni əyalətdəndir. F.Kocanın sözlərinə görə, bununla belə, yeni ştamın aşkarlanması ilə bağlı narahatlığa səbəb yoxdur: "Bu vəziyyət başqa ölkələrdə adi haldır. Bizdə də ola bilərdi. Yaşlılarımızı və xroniki xəstələrimizi qoruyacağıq".
ABŞ-də bu virusla bağlı vəziyyət daha ağırdır. Belə ki, ölkədə COVID-19-a yoluxma halları 2020-ci ilin ilk pandemiyasının statistikasına yaxınlaşır. ABŞ-də hər gün 650 mindən çox sakində virus aşkarlanır. Yaxın aylarda isə ölkə əhalisinin təxminən 10 faizinin bu virusa yoluxacağı gözlənilir. Son həftə ərzində ABŞ-də koronavirusa görə xəstəxanaya yerləşdirilənlərin sayı 8,7 faiz, ölüm halları isə 4,5 faiz artıb.
57 ölkədə yoluxma müəyyən edilib
2023-cü ildə COVID-19-un "Eris" və "Pirola" ("BA.2.86") ştamları ortaya çıxıb. Yüksək yoluxduruculuğa malik "Eris" sentyabrda 57 ölkədə müəyyən edilib. Ştamın yayılma tezliyində davamlı artım müşahidə edilir. Bu onun peyvənd və ya xəstəlikdən sonra yaranan anticisimlərdən yayınma qabiliyyəti ilə izah olunur. Ona görə də ÜST bütün dünyada sürətlə yayılmasına görə onu "narahatlıq doğuran variantlar" siyahısına daxil edib.
Mütəxəssislər hazırda "Eris"in yayılma tezliyində davamlı artım müşahidə edirlər. Bu onun peyvənd və ya xəstəlikdən sonra yaranan anticisimlərdən yayınma qabiliyyəti ilə izah olunur.
"Eris"i kəskin respirator viruslardan və allergiyadan fərqləndirmək çətindir. Ekspertlər düşünürlər ki, bu xəstəliklərin oxşarlıqları çox olduğuna görə, yoluxmanı öyrənməyin yeganə vasitəsi test verməkdir.
Yeni ştamlardan qorunmağın yolları isə dəyişməz olaraq qalır. İnsanların sıx olduğu yerlərdə tibb maska taxmaq, şəxsi gigiyenaya diqqət yetirmək və immuniteti güclü saxlamaq mütləqdir.
"Pirola" peyvənddən sonrakı immuniteti aşmağa qadirdir
Əvvəlki viruslardan daha yoluxucu olan "Pirola" ştamı Danimarka, Fransa, Kanada, Böyük Britaniya, İsveç və ABŞ də daxil olmaqla, 10-dan çox ölkədə aşkar edilib. İlk dəfə bu il Hindistanda peyda olan yeni ştam digər subvariantlardan qısa müddət ərzində baş verən zülallardakı yüksək mutasiyaya görə fərqlənir. Bu isə "Pirola"nı hazırda dövriyyədə olan bütün ştamlar arasında ən yoluxucu edir. Əsas əlamətləri qızdırma, öskürək, başağrısı, boğaz ağrısı, ümumi halsızlıq, əzələ ağrıları və nəfəs almaqda çətinlikdir.
"Pirola" peyvənddən və ya əvvəlki xəstəlikdən sonrakı immuniteti aşmağa da qadirdir. Eyni zamanda tədqiqat məlumatlarının olmaması səbəbindən bu ştama qarşı peyvəndlərin effektivliyinin nə qədər azalacağını dəqiq söyləmək mümkün deyil. "Omikron" variantı üçün yenilənmiş peyvəndlər xəstəliyin ağır formalarını və xəstəxanaya yerləşdirilmələrin sayını azaltmaqda effektivdir. Hazırda ÜST "Pirola"dan ölüm halı qeydə almayıb.
"Pirola" variantı üçün yeni peyvəndlərin sentyabr-oktyabr aylarında buraxılacağı və insanlara tətbiq ediləcəyi barədə məlumatlar olsa da, hələlik bu barədə rəsmi açıqlama verilməyib.
Ölkədə COVID-19-la bağlı son vəziyyət
Azərbaycan COVID-19-un yayıldığı ilk dövrdən etibarən virusla ən effektiv mübarizə aparan ölkələrdən olub. Həyata keçirilən mübarizə tədbirlərinin səmərəliliyi sayəsində ölkəmizdə yoluxma hallarının sayı minimuma enmiş, görülən qabaqlayıcı tədbirlər öz bəhrəsini vermişdi.
Azərbaycanın pandemiyaya qarşı ölkə daxilində ardıcıl mübarizə aparması beynəlxalq miqyasda böyük rəğbət doğurub. Ölkəmiz pandemiya istiqamətində bir sıra vacib və dəyərli təşəbbüslərlə çıxış etmiş, həmçinin dünyanın bütün təşkilatlarını, aparıcı dövlətlərini həmrəyliyə çağırmışdı. Məhz Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə BMT Baş Assambleyasının pandemiya ilə bağlı dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində xüsusi sessiyasının uğurla keçirilməsi, təşkilatın vaksinasiya ilə əlaqədar qətnamə qəbul etməsi koronavirusla mübarizəyə böyük töhfə olmuşdur. Azərbaycanın sədrliyi ilə Qoşulmama Hərəkatı adından BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasında bütün ölkələrin peyvəndlərə bərabər və universal çıxışının təmin edilməsi ilə bağlı qətnamə irəli sürüb və həmin qətnamə yekdilliklə qəbul olunub. Azərbaycanın pandemiya ilə uğurlu mübarizəsi ÜST tərəfindən dəyərləndirilib, digər ölkələrə nümunə göstərilib.
Hazırda ölkəmizdə COVID-19 xəstəliyinin yeni ştamına yoluxma hallarına rast gəlinməyib. Azərbaycanda peyvəndlənmə faizi də qənaətbəxş hesab ediləcək səviyyədə olub.
İnsanların əksəriyyəti pandemiyanın arxada qaldığını düşünsə də, əslində, vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. COVID-in dünyada müşahidə olunan artım tendensiyası Azərbaycandan da yan keçməyib. Son bir ayın statistikasına nəzərə saldıqda məlum olur ki, 7-13 avqustda Azərbaycanda COVID-ə 8 yoluxma qeydə alınıbsa, növbəti həftələrdə yoluxmada ciddi artım baş verib. Nəticədə son həftədə - 11-17 sentyabrda ölkə üzrə 142 yoluxma qeydə alınıb. Bu isə 17,75 dəfə artım deməkdir. Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, bu, rəsmi statistikadır, qeydiyyata düşməyən yoluxma sayı isə daha çoxdur. Belə ki, vətəndaşlar pandemiyanın bitdiyini düşünür, bu səbəbdən də özlərində narahatlıq hiss etdikdə test verməyi lazım bilmirlər.
Hər zaman olduğu kimi, COVID-19-un bütün ştamlarına qarşı risk qrupuna daxil olan şəxslər daha diqqətli olmalıdırlar. Risk qrupuna yanaşı və xroniki xəstəlikləri olanlar, peyvənd olunmayan şəxslər daxildir. Bildirilib ki, yaxın gələcəkdə statistikada ciddi artım müşahidə oluna bilər. Buna səbəb kimi məktəblərin açılması, yay tətilinin başa çatması və havaların soyuması göstərilir.
Vətəndaşların yaranmış vəziyyətin təhlükəli həddə çata biləcəyini nəzərə almaqla, test verilməsi, eləcə də COVID-ə yoluxmanın yüksək həddə olduğu vaxtlardakı kimi tələb olunan qaydalara ciddi riayət etmələri vacibdir. Əks halda, koronavirusun yeni dalğasının ciddi fəsadları ilə üzləşə bilərik.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
