Mütəxəssislər Günəş sisteminin bir sıra planetinin peyklərində səthaltı okeanın mövcud olmasına dair izlər aşkarlayıblar. Söhbət Yupiter və Saturn planetlərinin Avropa və Enselad peyklərindən gedir. Lakin digər tərəfdən su, həmçinin Neptun və Uran kimi uzaq planetlərin peyklərində də mövcud ola bilər.

Con Hopkins adına Tətbiqi Fizika Laboratoriyasının alimləri James Webb teleskopunun sahib olduğu NIRSpec adlı infraqırmızı spektrometri vasitəsilə Uran planetinin peyklərindən biri olan Arielin səthinin kimyəvi tərkibini analiz ediblər. Uranın ən parlaq peyki olan Arielin səthi buzla əhatə olunub. Alimlər isə sözügedən peykin səthindəki buzun nədən təşkil olunduğu və onun necə formalaşdığı barəsində çoxdan maraqlanırlar.

Arielin yeganə fotosu NASA-nın Voyager-2 kosmik aparatı tərəfindən 24 yanvar 1986-cı ildə çəkilib. Arielin səthində buz örtüyü qeyri-bərabər şəkildə yerləşir. Bu peykin Urana tərəf yalnız bir tərəfi ilə istiqamətləndiyi səbəbilə onun ən uzaq hissəsindəki buz örtüyünün qalınlığı 10 mm-ə kimi, ən yaxın hissəsindəki buz örtüyünün qalınlığı isə 0.3 mm təşkil edir. Aparılmış analizə əsasən peykin səthindəki buz örtüyü donmuş karbon qazıdır.

James Webb vasitəsilə Arieldə, həmçinin dəm qazı və digər kimyəvi birləşmələrin izləri aşkar edilib. Peykdəki mövsümi dəyişikliklər onun səthindəki donmuş karbon qazının böyük hissəsini aradan qaldırmalı idilər. Lakin hansısa səbəbə görə bu, baş vermir. Donmuş CO2-nin həcmi hansısa mənbə və ya mənbələr vasitəsilə təmin edilir. Karbon ehtiyatı Uranın maqnit sahəsindəki yüklənmiş zərrəcikləri hesabına genişlənə bilər. Lakin digər tərəfdən bu proses səthaltı okean vasitəsilə də reallaşa bilər. Arielin arxa tərəfi kiçik və böyük çatlardan təşkil edilib.

Peykin səthində karbonatların olması Arielin səthaltı okeana sahib olmasına işarə edir. Belə ki, bu duzlar dağ süxurlarının su ilə qarşılıqlı əlaqələri nəticəsində əmələ gəlirlər. Aparılmış analizlər nəticəsində aşkar edilmiş dəm qazını da onun bu peykin dərinliklərindən gəlməsindən başqa bir şey ilə izah etmək olmur. Bu qazın soyuyaraq peyk səthinə çökməsi üçün Ariel lazımi səviyyədə soyuqluğa sahib deyil. Bunun üçün ona minimum mənfi 18 dərəcə çatışmır. Bütün bunlar Arielin səthaltı okeana sahib olmasına işarə edir.

Ülkər XASPOLADOVA,

“Azərbaycan”