Gündəlik həyatda üzləşdiyimiz müxtəlif situasiyaların, habelə fəsil dəyişkənliyinin yaratdığı gərginlik və yorğunluq bəzi hallarda başağrılarına səbəb olur. Bu, başağrılarından mütəmadi olaraq şikayət edən insanlarda çaşqınlıq yaradır. Belə ki, onların əksəriyyəti bu ağrıları hansısa xəstəliyin əlaməti kimi yox, məhz yorğunluğun nəticəsi kimi qəbul edirlər. Lakin tibbi araşdırmalara görə, başağrıları təxminən 50 müxtəlif xəstəliyin aparıcı simptomlarından biridir.
Sosial gərginliyin təsiri
Başın və ya boynun müəyyən bir hissəsində yaranan başağrısı səbəbsiz olmur. Mütəxəssislər bildirirlər ki, beyin toxumasında ağrı reseptorları olmadığına görə, başağrıları boyunda yerləşən əzələ, sinir, damar və selikli qişanın qıcıqlanmasından qaynaqlana bilər.
Türkiyəli tibb professoru Osman Müftüoğlu bildirir ki, yaxın gələcəkdə başağrıları bizi daha çox narahat edəcək. Çünki onun səbəbi yalnız nevroloji və daxili problemlər deyil, həmçinin keçirdiyimiz həyat tərzidir. Qəbul etdiyimiz qeyri-sağlam qidalar, istifadə etdiyimiz yeni nəsil texnoloji cihazlar, sosial şəbəkələrdən davamlı istifadə başağrılarının əsas səbəblərindəndir. Müasir dünyamızda intensivləşən müharibə və təbii fəlakətlər, sosial-iqtisadi problemlər insanlara psixoloji təsir edərək, özünü başağrıları ilə büruzə verir.
Osman Müftüoğlunun fikrincə, belə olan halda başağrılarına bəsit problem kimi yanaşmaq düzgün deyil: "Bu, qlobal sosial sağlamlıq problemidir. Keçmişdə özünü əsasən sinüzit, hipertoniya və hipoqlikemiyanın simptomu kimi göstərən başağrıları indi daha ciddi problemlərin əlamətidir. Sadəcə olaraq, o, növünü və simasını dəyişərək "gərginlikdən yaranan baş ağrıları" kimi ön plana çıxıb. Başağrısı şikayəti ilə həkimə müraciət edən xəstələrin yalnız 5 faizində sinüzit, beyin qanaması, beyin damarlarının tıxanması, şişlər, beyin və üz nahiyəsində infeksiya diaqnozları qoyulur".
"Gərginlikdən yaranan başağrıları" zehni yorğunluğun, sosial gərginliyin, stresin və daxili konfliktlərin artdığı dövrlərdə özünü daha kəskin göstərir. İnsanlar bu ağrını "beynin məngənə ilə sıxılması", "başın partlayacağı hissi", "baş, boyun və sinə nahiyəsində şiddətli təzyiq duyğusu", həmçinin "boyun, çiyin və sinə nayiyəsinə yayılan ağrı" kimi təsvir edirlər. İlkin mərhələdə nadir hallarda rast gəlinən bu ağrılar profilaktik tədbirlər görülmədikdə və mütəmadi olaraq təkrarlandıqda xroniki hal alır. Lakin başağrısı ilə birlikdə yüksək hərarət, qollarda və əllərdə gücsüzlük, yaxud uyuşma, boyunda sərtlik və huşun itməsi əlamətləri varsa, vaxt itirmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.
Yanlış diaqnozlar
Mütəxəssis bildirir ki, həkimlərin əksəriyyəti belə xəstələrə "gərginlikdən yaranan başağrıları"nın bir növü hesab etdikləri miqren diaqnozunu qoyurlar. O, təxmini qoyulan ən geniş yayılmış diaqnoz hesab edilir. Lakin bu xəstələrin demək olar ki, heç birində miqrenin olduğuna dəlalət edəcək simptomlar olmur.
Miqrendən öncə bəzi insanlar özlərində xəbərdarlıq siqnalları hiss edirlər. Bu siqnallar aura adlanır. Aura özünü görmə sahəsinin bir hissəsini tutan işıq ləkələri, qulaqda zəng səsi, bədənin müəyyən hissələrinin keyiməsi, danışıqda çətinlik əlamətləri ilə göstərir. Miqrenin tipik xüsusiyyətlərinə tez-tez ürəkbulanma və qusma ilə müşayiət olunaraq 4-72 saat davam edən hallar xarakterikdir. Bu zaman işıq və səsin intensivliyi, fiziki fəaliyyət və başın bəsit hərəkəti belə ağrıları artırır.
Adətən başağrılarından qurtulmaq üçün ilk çarə kimi ağrıkəsicilərdən istifadə etsək də, bu, müvəqqəti çıxış yoludur. Ağrıları aradan qaldırmağın müxtəlif yolları var. Daimi başağrılarından xilas olmaq üçün mütəmadi olaraq dincəlmək, bol maye qəbul etmək, təmiz havada gəzmək lazımdır. Bununla yanaşı, şəkərli, unlu qidalardan, yetişmiş pendir və kofeinli içkilərdən də uzaq durmaq lazımdır. Mütəxəssislər başağrılarından xilas olmaq üçün həmçinin psixoloji dəstək almağı, yoqa və meditasiya ilə məşğul olmağı da tövsiyə edirlər.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
