Yeniyetmələrin və gənc nəslin tərbiyəsini şərtləndirən amillərdən biri də ekoloji tərbiyədir. Bunun üçün məktəblilərdə öncə ekoloji dünyagörüşü formalaşdırılmalıdır.
Bəs ekoloji dünyagörüşü nədir? Bu, təbiətə qayğı göstərmək, onun qorunması və çoxaldılması istiqamətində fəaliyyət göstərmək, təbii sərvətlərə sevgi ilə yanaşmaq, ekoloji şüura və əqidəyə malik olmaqdır.
Azərbaycan məktəblərində bu sadalananlar şagirdlərə hələ ibtidai siniflərdən öyrədilir. Uşaqlar təbiət gözəlliyini dərk etməklə yanaşı, ətraf mühiti, yəni torpağı, suyu, atmosferi, flora və faunanı mühafizə etmək istiqamətində formalaşırlar. Doğma torpaq, yurd, el-oba, vətən haqqında öyrənir, onları qorumağın hər bir azərbaycanlının borcu olduğunu dərk edirlər. Bu, çox vacibdir. Çünki bu, elə ətraf mühitin mühafizəsi deməkdir. Məhz bu zaman məktəblilər iqlim dəyişmələrinin fəsadları ilə də tanış olur, onu aradan qaldırmağın elmi və praktiki yollarına nəzər salırlar.
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) Bakıda keçirilməsi məktəblilərin də ətraf mühitin qorunması, iqlim dəyişmələri ilə mübarizə üsullarının öyrənilməsi istiqamətində bilgilərinin artırılmasına təkan verəcək. Qeyd edək ki, qlobal sessiyanın Azərbaycanda keçirilməsi haqqında qərardan sonra məktəblilərin bu sahəyə marağı artıb. Şagirdlər artıq bir neçə aydır müntəzəm olaraq ekoloji proseslərdə iqlim dəyişmələrini əks etdirən tədbirlərdə iştirak edir, maariflənir, ekoloji tarazlığın pozulmasında çox böyük rol oynayan və iqlim dəyişmələrini özündə ehtiva edən "istixana effekti", "karbon emissiyaları", "parnik qazları" kimi terminlərin elmi cəhətdən öyrənilməsi istiqamətində əldə olunan nəticələrlə tanış olurlar.
Bu məsələdə şagirdlərlə daha çox işləyən tərəf olaraq müəllimlərin boynuna böyük məsuliyyət düşür. Məsələn, ədəbiyyat müəllimləri yazıçı və şairlərin "yaşıl"la bağlı fikirlərini şagirdlərlə bölüşürlər ki, bu da "Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili"nin nə olduğunu anlamaqda onların əlindən tutmuş olur. Coğrafiya dərslərində şagirdlərə planetin ekosistemi öyrədilir, təkcə Azərbaycanın deyil, dünyanın ekosistemində ətraf mühitin qorunması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin müsbət nəticələri əyani şəkildə göstərilir.
Ətraf mühit, ekosistem, iqlim dəyişmələri insanın yaşamında hər dəqiqə, hər an hiss olunur və bunlar orta məktəbdə tədris edilən bütün dərsliklərdə birbaşa, yaxud da dolayısı ilə əks olunub. COP29-un məqsədi və məramının nə olduğunu anlamaqda Azərbaycan məktəbliləri çətinlik çəkmirlər. Sağlam yaşamaq üçün dünyanın "yaşıllaşmağa" möhtac olduğunu dərk etdikləri üçün "şorbada onların da duzu olsun" deyə bu istiqamətdə tədbirlər hazırlayırlar.
Əslində, Bakı məktəbliləri ekoloji addımları indi atmırlar. Hələ 2018-ci il oktyabrın 6-da Dənizkənarı Milli Parkda Bakı Avropa Liseyinin təşəbbüsü və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Botanika İnstitutunun, Mərkəzi Nəbatat Bağının və Dənizkənarı Bulvar İdarəsinin dəstəyi ilə Dünya Yaşayış Məskənlərinin Müdafiəsi Gününə həsr olunmuş "Yaşıl dalğa" ekoloji hərəkatının ilk aksiyası baş tutmuşdur. Tədbirin məqsədi bəşəriyyətin diqqətini planetin flora və faunasının qorunması probleminə cəlb etmək olmuşdu. O zamandan hər il "yaşıl dalğa" dalğalanmaqda davam edir.
Bu günlər - COP29 ərəfəsində növbəti "Yaşıl dalğa" ekoloji hərəkatının VI aksiyası keçirildi. Aksiya həm ənənəvi mövzu - endemik bitkilərin qorunmasına xidmət edən, bəşəriyyətin gələcək inkişafının qayğısına qalmaq və qlobal ekosistemin tarazlaşdırılmasının bərpası estafetini qəbul edəcək gənc nəslin diqqətini ətraf aləmin bugünkü problemlərinə yönəltmək, həm də COP29 iqlim konfransına diqqət çəkmək idi. Bakı Avropa Liseyinin və onun nəzdində olan "Sərhədsiz Diplomatiya" Beynəlxalq Uşaq Diplomatiyası Mərkəzinin təşəbbüsü ilə paytaxtdakı "Dəniz Mall" ərazisində keçirilən aksiyanın istiqamətverici motivi belə idi: "Qarabağ dünya ekosisteminin zəngin diyarıdır". Tədbirdə məktəblilərə Qarabağın flora və faunası haqqında, Azərbaycanın və dünyanın təbiət xəzinəsi və ermənilərin törətdiyi ekoloji terror haqqında məlumat verildi. Aksiya zamanı şagirdlər bulvar mütəxəssislərinin köməyi ilə Dənizkənarı Bulvar İdarəsi və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən bu aksiyaya ayrılmış Azərbaycanın endemik bitkilərinin tinglərini əkdilər. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, 2018-ci ildən başlanmış "Yaşıl dalğa" aksiyaları nəticəsində 100-dən çox ağac artıq böyümüşdür. İkinci xiyabanda keçən il əkilmiş 50 ağacın yanına budəfəki aksiyada 40 ağac da əlavə olundu. Bununla da Avropa Liseyinin şagirdləri COP29 tədbirinə öz töhfələrini verdilər. Və təbiətin qorunması, tarazlığın saxlanılması üçün öz qüvvələri daxilində iş görən yeniyetmə məktəblilər atdıqları addımla bəşəriyyəti fəlakətə sürükləyən iqlim dəyişmələrinin fəsadlarına laqeyd münasibət göstərən insanlara nümunə oldular.
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
