ABŞ-nin "Collins Aerospace" şirkəti "F-35" qırıcı təyyarəsi pilotları üçün üçüncü nəsil dəbilqəni təqdim edib. 10 illik tərtibatdan sonra hazır olan "Genesis III" və ya "HMDS Gen 3" adlanan dəbilqə 400 min dollar dəyərindədir. Tərtibatçılar qiymətin özünü doğruldtduğunu iddia edirlər. Çünki bu dəbilqə təyyarəni pilot üçün sözün həqiqi mənasında şəffaf edir, onun görüntüsünü heç nə məhdudlaşdırmır.

"F-35"in xarici səthində hər tərəfdən dəbilqəyə görüntü ötürən altı kamera quraşdırılıb. Beləliklə, pilot 360 dərəcə ətrafındakı bütün məkanın birləşmiş rəqəmsal vizualizasiyasını görür. İstəyə görə idarəetmə elementlərini də şəffaf etmək, yerə qədər məkanı görmək mümkündür. Həmçinin gövdədə infraqırmızı kameralar yerləşdirilib ki, bu da tam qaranlıqda görmə imkanı verir. Lakin görüş sahəsi cəmi 30-40 dərəcədir. Dəbilqənin inteqrasiya edilmiş hədəfləmə sistemi göz hərəkəti ilə səmada və yerdə hər hansı obyekti qeyd etməyə imkan verir. O, saatda 1000 kilometrə qədər sürətlə katapult zamanı yüklənməyə dözür.

"HMDS Gen 3"ün mənfi cəhəti ondan ibarətdir ki, bu, sırf fərdi məhsuldur - konkret pilotun başının 3D skanerdən keçirilməsi tələb olunur. Düzgün görüntü çıxarılmasını təmin etmək üçün gözlər arasındakı məsafə və gözlərdən vizora qədər məsafə çox diqqətlə ölçülür. Çəkisi 2.3 kq olan dəbilqənin içərisində çox mürəkkəb avadanlıq var və onun başa ideal oturması çox vacibdir.

Dəbilqə hazırlandıqdan sonra pilot onun “girov”una çevrilir. O, saç düzümünü dəyişə bilməz, üzü dava və ya xəstəliklərdən zərər çəkməməlidir, hətta kökəlmək olmaz. Hər 120 gündən bir baş və dəbilqənin uyğunluğu yoxlanılır, əks halda vizualizasiya sistemlərinin etibarlı işinə zəmanət vermək mümkün deyil.

Ülkər XASPOLADOVA,

“Azərbaycan”