Hər il yanvarın 31-də Beynəlxalq Suyun Təmizlənməsi Günü qeyd olunur. Bu əlamətdar günlə bağlı xeyriyyə təşəbbüsünün məqsədi diqqəti əsas təbii sərvətə daha ciddi münasibətə cəlb etməkdir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, su planetin ən mühüm ehtiyatlarından biridir. İnsanların, heyvanların və bitkilərin sağlamlığı onun keyfiyyətindən asılıdır. Təəccüblü deyil ki, su həyatın “məhək daşı” adlanır. Bununla belə, planetin ümumi su ehtiyatlarının yalnız bir faizi içməli və məişət istifadəsi üçün əlçatandır.

Su planetimizin 70 faizini əhatə edir. Lakin bu ehtiyatların demək olar ki, hamısı duzlu sudur. Cəmi 2,5 faiz şirin su mövcuddur ki, onun yarısından çoxu buzlaqların donmuş suyudur. Planetimizdə ümumi su ehtiyatlarının cəmi 1 faizi içməli və məişət istifadəsi üçün əlçatandır.

BMT-nin məlumatına görə, dünyada təxminən 2,2 milyard insanın təhlükəsiz təmiz suya çıxışı yoxdur və hər il 1,4 milyon insan su, kanalizasiya və gigiyena qaydalarına əməl etmədiyi üçün ölür. Belə ki, çirklənmiş sudan istifadə etməklə insanlar vəba, dizenteriya və başqa xəstəliklərə qarşı daha həssas olurlar. Belə vəziyyət dünyanın bir çox yerlərində bu gün də davam edən və suyun təmizlənməsi ilə həll edilə biləcək ciddi problemdir. Bu, təkcə içməli suyun keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa və xəstəlik riskini azaltmağa deyil, həm də təbii ekosistemlərin tarazlığını qorumağa kömək edir. Çünki su ehtiyatları bəşəriyyətin ekoloji, iqtisadi və sosial inkişafının bütün sahələrində böyük əhəmiyyətə malikdir.

Qeyd edək ki, Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) çərçivəsində Bakı Dialoqu mövzusunda bir sıra yüksəksəviyyəli tədbirlər keçirilib. “İqlim fəaliyyəti üçün su”, “Su iqlim, təbiət və insanlar üçün həyat mənbəyidir” kimi tədbirlər qlobal iqlim fəaliyyəti çərçivəsində su amilini artırmaq dialoqa rəsmi start verib.

COP29-da su gündəliyi kontekstində konfransın ən əlamətdar hadisəsi 50-yə yaxın ölkə və “Water.org”, Stokholm Beynəlxalq Su Təşkilatı, İslam İnkişaf Bankı kimi qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən dəstəklənən Su üzrə İqlim Fəaliyyəti Bəyannaməsinin qəbul edilməsi oldu.

Bakı Su Dialoqu suyun Tərəflərin hər növbəti Konfransının gündəliyində qalmasını təmin edəcək mexanizm yaradacaq. Bu, iqlim danışıqlarında vaxtı keçmiş və çoxdan gözlənilən həll olacaq. Praktikada dialoq BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Avropa İqtisadi Komissiyası və Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının dəstəyi ilə hər il COP zamanı keçiriləcək rəsmi müzakirələr silsiləsi olacaq. Bu müzakirələr iqlim dəyişikliyi, biomüxtəlifliyin itirilməsi və səhralaşma ilə mübarizə üzrə danışıqlarda suyun mərkəzi amil olmasını təmin etmək üçün hökumətləri, biznesləri və digər qrupları bir araya gətirəcək.

Suyun təmizlənməsi sahəsində çalışan mütəxəssislər qeyd edirlər ki, bu, yüksək ixtisas və təcrübə tələb edən mürəkkəb, əmək tutumlu prosesdir və müxtəlif texnologiya və metodlardan, məsələn, mexaniki, kimyəvi, fiziki-kimyəvi təmizləmə, çökmə, suyun çirklənməsinin növlərindən və dərəcəsindən asılı olaraq ultrafiltrasiya, ozonlama, ultrabənövşəyi müalicə, elektrodializ, bioreaktorlar və bioloji filtrasiya kimi bioloji proseslərdən istifadəni də əhatə edə bilər.

Təbii ki, ilk növbədə, içməli və gündəlik istifadə üçün təmiz suyun olması vacibdir, amma bu qiymətli resurs digər sahələrdə heç də az əhəmiyyət kəsb etmir. Beləliklə, təmizlənmiş sudan müxtəlif sənaye sahələrində və istehsal proseslərində - məsələn, kağız, toxuculuq, elektronika istehsalında, yeyinti və əczaçılıq sənayesində, balıq, qabıqlı balıq və digər dəniz məhsullarının yetişdirilməsində, suvarma bitkiləri və kənd təsərrüfatı torpaqlarında, üzgüçülük hovuzları, yanğınsöndürmə sistemləri və kondisionerlərdə, hətta kosmosda - kosmik gəmilərdə və stansiyalarda həyatı dəstəkləmək üçün istifadə olunur. Üstəlik, hər bir sənayenin bu cür suyun keyfiyyətinə öz tələbləri var, buna görə də təmizlənmə prosesləri və üsulları fərqli ola bilər.

Onu da xatırlamaq lazımdır ki, hər il planetin su ehtiyatlarının çirklənməsi ilə bağlı daha çox problemlər yaranır. Bunun da əsas səbəbi insan amilidir. Mikroplastiklər, ağır metallar, kimyəvi maddələr və digər su çirkləndiriciləri təkcə insan sağlamlığına deyil, həm də Yer kürəsinin bütün ekosisteminə mənfi təsir göstərir. Suyun təmizlənməsi həqiqətən insan sağlamlığı və ətraf mühit üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Məhz buna görə də müasir insanların həyatında təmiz suyun, su ehtiyatlarına düzgün qulluq etməyin nə qədər vacib olduğunu insanlara bir daha xatırlatmaq üçün Beynəlxalq Suyun Təmizlənməsi Günü təsis edilib.

Hazırda suyun təmizlənməsi müasir həyatın ayrılmaz hissəsidir və insanların və ekosistemin sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynayır. Yeni texnologiyalar və üsullar sayəsində suyun təmizlənməsi daha səmərəli və bütün dünyada bir çox insanlar üçün əlçatan olur.