Saç yuyucu vasitələrinin istehsalı ənənələrinin mənşəyi Şərqdə axtarılmalıdır. Çünki Avropada saçları xüsusi vasitələrlə yumaq ənənəsi olmayıb.
Dünyada ilk şampunun ixtirası misirlilərə gedib çıxır. Qədim misirlilər saçlarını limon turşusu ilə yuyardılar. Evdə hazırlanmış ətirli limon turşusu və sabun qarışıqları əsrlər boyu istifadə edilib. Qaynar suda sabuna soda və ya kalium qatılaraq əldə edilən qarışıq müasir şampunların ilki olub və Orta əsrlərdən bəri evlərdə hazırlanıb.
Avropalılar zaman keçdikcə Çin və Yaxın Şərq ölkələrindən mütəmadi olaraq yuyunma vərdişini mənimsəyərək onları öz vətənlərinə gətiriblər.
Macəra səyahətləri edən və ya sərvət axtarışına çıxan avropalılar dünyanın digər yerlərində insanların özlərinə çox ciddi şəkildə qayğı göstərdiyini görüb təəccübləniblər. Onlar belə səyahətləri zamanı görürdülər ki, çinlilər bədənlərini mütəmadi olaraq yuyurlar. Çin qadınları saçlarının daha yaxşı uzanması üçün ətirli sidr ekstraktından istifadə edirdilər. İndoneziyada isə yerli sakinlər saçlarını yumaq üçün düyü samanı və düyü qabığını yandırırdılar. Qələvi xüsusiyyətləri olan kül köpük yaranana qədər su ilə qarışdırılır və sonra saçlara sürtülürdü. Bu zaman saç təmiz, lakin çox quru olurdu. İndoneziyalılar saçlarını Hindistan cevizi yağı ilə nəmləndirirdilər. Zəngin hindlilərin saçları qızmar günəşdə olduqca çox parıldayırdı. Müstəmləkəçilərin saçları isə istilik və nəmdən bir-birinə yapışırdı.
Ərəb qadınları saçlarını yumaq üçün heyva qabığını dəmləyir, soyuq suda isladılmış aloe budaqlarının şirəsini çəkirdilər. Bu vasitələr saçların yaxşı görünməsinə kömək edirdi.
Şimali Amerikada hindular gəlmə insanlara saçlarını yumaq üçün xüsusi otun köklərindən istifadə etməyi və kolun bir hissəsindən kəpək hazırlamağı öyrətdilər.
Şərq ölkələrindən fərqli olaraq, Avropada bədənə həddindən artıq diqqət yetirmək və ona qayğı göstərmək uzun müddət fitnə hesab olunub. XVIII əsrin ortalarında ingilis parlamenti hətta “möcüzə iksirlərinə” qarşı xüsusi bir qanun qəbul etmişdi. Bu qanun əsasında ətir və makiyajdan istifadə edən bütün qadınlar sehrbaz kimi cəzalandırılırdı və onlarla bağlanmış nikahlar pozulurdu.
İlk şampun fabrikinin yaranma tarixi
Hind dilində “masaj etmək” mənasını verən şampunla bağlı anlayış 1740-cı illərdən bəri Hindistanla bağlı kitablarda yer alıb. Şampun ilk dövrlərdə indiki kimi maye halında deyil, kiçik paketlərdə toz qarışığı şəklində satılmağa başlayıb. Bu toz su ilə qarışdırılaraq şampun əldə edilirdi. Şampun daha sonra şüşə qablarda maye şəklində satıldı. Qablaşdırma sənayesinin inkişafı nəticəsində şampunların bugünkü forması əldə edilib.
İlk yuyucu əsaslı şampun 1890-cı illərdə Almaniyada istehsal edilib və Birinci Dünya müharibəsindən sonra satışa çıxarılıb. 1930-cu ildə normal, 1933-cü ildə yağlı və quru saçlar üçün şampun istehsal edilib.
Digər məlumatlara görə, ilk şampun XIX əsrdə İngiltərədə ortaya çıxıb. İngilis Casey Herbertin sabun və otun qarışığından yaratdığı şampun londonlular arasında tez bir zamanda populyarlıq qazanıb və Herbert uğurlu iş adamına çevrilib. Tezliklə şampun torbaları bütün böyük apteklərdə və bərbərxanalarda satılmağa başlayıb.
1903-cü ildə bir müştərinin Berlindəki Hans Schwarzkopfun kiçik aptekinə daxil olması şampun bazarında əsaslı yeniliyin baş verməsinə səbəb olub. Aptekə daxil olan xanım burada İngiltərədən aldığı kiçik saç yuyucu məhsullar haqqında danışıb. “O, çox rahatdır! Əgər burada da belə bir şey olsaydı, yaxşı olardı” deyən qadının bu sözlərindən sonra araşdırmalarına başlayan alman kimyaçı şampunun formulunu taparaq saç yuyucu toz istehsalını qurub və onu hətta indiyə qədər məşhur olan bir ticarət markası adı altında patentləşdirib. Bir müddət sonra Schwarzkopf şampunun tərkibini yaxşılaşdırmağa qərar verib. Bunu etmək üçün o, şampuna bənövşəyi ekstrakt əlavə edib. Bununla da şampunda xoş bir qoxu yaranıb. Daha sonra müştərilərə tərkibində badam yağı olan şampunlar təqdim edilib. Məhsul satışa çıxarıldıqdan bir il sonra (1904-cü ildə) kimyaçı artıq bir neçə növdə - bitki mənşəli, lanolin, kükürd, qatran, ağcaqayın və çobanyastığı ekstraktları ilə şampun istehsal etməyə başlayıb və özünün “Schwarzkopf” fabrikini açıb. Bu fabrik dünyada ilk şampun istehsal edən müəssisədir.
1921-ci ildə “şampun padşahı” vəfat edəndə onun işini həyat yoldaşı və oğlu davam etdirərək istehsalı daha da genişləndiriblər. 1927-ci ildə onlar müştərilərinə ilk maye şampunu təqdim ediblər.
Bütün üstünlüklərinə baxmayaraq, toz şampununun ciddi qüsurları da var idi. Şampunlu kağız torbalar islanırdı. Bundan əlavə, tozlar bəzən allergik reaksiya doğururdu. Maye şampun daha yaxşı köpükləndi, saçın çirklənmədən təmizlənmə səviyyəsi daha yüksək oldu. Maye şampunun yaradılması bu sahədə səmərəli yenilik oldu.
Sonralar şampunların istehlak xüsusiyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün istehsalçılar ona saçların görünüşünü yaxşılaşdıra biləcək kondisionerlər əlavə etməyə başladılar. Kondisionerlər yuyucu vasitələrin qələvi təsirini neytrallaşdırır, saçı nəmləndirir, ona həcm, parlaqlıq, yumşaqlıq və elastiklik verirdi.
