Qan qrupunu dəyişdirmək artıq mümkündür

Tibbi təsnifata görə, insanlarda dörd qan qrupuna rast gəlinir. Tərkibindəki zülallara əsasən, onlar O (I qrup), A (II qrup), B (III qrup) və AB (IV) olaraq adlandırılır.
İnsandan-insana qan köçürülməsinə XIX əsrdən başlanılıb. Lakin o zaman qan qrupları hələ müəyyən edilmədiyi üçün  proses lazımi nəticəni vermirdi. XX əsrdə amerikalı alim Karl Landşteyner qan qruplarının müxtəlif olduğunu müəyyən edənə qədər bu belə də davam etdi. K.Landtşteyner müşahidə etdi ki, bir insanın qanındakı eritrositlərlə başqa bir insanın qanını qarışdırdıqda bəzən eritrositlər bir yerə toplanır, bəzən isə yox. Bir sıra tədqiqatlardan sonra Karl Landşteyner I, II, III qan qruplarını, Çex alimi Yan Yanski isə IV qan qrupunu aşkar edib. 
Ömür boyu dəyişməz qalan qan qrupları valideyndən irsən keçir. Statistikaya əsasən, insanlar arasında ən geniş yayılanı I qan qrupudur. Bu qan qrupuna dünya əhalisinin 33,5 faizində rast gəlinir. Digər qan qrupları isə təkamül prosesi nəticəsində çox qədim və əsas qan qrupu olan I qan qrupundan törənib.
Dünyada I qan qrupu ilə müqayisədə digər qruplara, xüsusilə də IV qan qrupuna daha az insanda rast gəlinir. Bu baxımdan, qanköçürmə və ya başqa ciddi əməliyyatlar zamanı  həmin insanlar üçün uyğun qan tapmaq çətinləşir. I qrup qan isə müsbət rezuslu qana sahib olan bütün insanlara köçürülə bilər. Dünya miqyasında ildə 60 milyon litrə yaxın qan bağışlansa da, bu ehtiyacları tam olaraq ödəmir. 
İsveç və danimarkalı tədqiqatçılar qan qıtlığı ilə mübarizədə effektiv metod tapıblar. Onlar bütün qan qruplarını I qan qrupuna çevirə biləcək üsul kəşf ediblər. Nəzərə almaq lazımdır ki, I qan qrupuna sahib insanların təxminən 50 faizində qan hüceyrələrindəki şəkər zərərsiz olduğuna görə, onlar istənilən qan qrupunda olan insanlara donor ola bilirlər. 
İsveçin Lund Universitetinin tibb məsləhətçi Martin Olsson və Danimarka Texniki Universitetinin mütəxəssisi Maher Abou Hachem bu üsulu bağırsaq bakteriyalarında tapılan yeni ferment qarışığı sayəsində tapıblar. Tədqiqatçı qrup müəyyən növ bağırsaq mikrobları tərəfindən istehsal olunan fermentlərin qarışığını müəyyən edərək hər növ qırmızı qan hüceyrələrini universala çevirməyə nail olublar. Bununla da digər növ qanı I qrupa çevirə biliblər.
Uzun illər davam edən bu təcrübələr əvvəlcə uğursuzluqla nəticələnsə də, tədqiqatçılar nəhayət istədiklərinə nail olublar. Təcrübənin ilk illərində bütün antigenlər çıxarıldıqda belə, qan çox vaxt naməlum səbəblərdən alıcıların bədənləri tərəfindən rədd edilsə də, alimlərin "Akkermansia muciniphila" bakteriyasının istehsal etdiyi maddələri təcrid etməsi ilə uğurlu nəticə əldə etmək mümkün olub.
Bu metod qan qrupu uyğunsuzluğunu 9 faizdən çox aşağı salıb. Yeni tibbi kəşf sayəsində qan bankları təcili qan çatışmazlığı ilə qarşılaşdıqda bütün növ qruplara məxsus donorlara müraciət edə biləcəklər. Bu, həmçinin qan qrupu uyğunluğu tələb edən orqan transplantasiyalarını da tezləşdirə bilər.

Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"