25 Oktyabr 2024 08:45
2692
Elm və texnika
A- A+
İnternetdə təhlükəsizlik problemi: çıxış yolu varmı?

İnternetdə təhlükəsizlik problemi: çıxış yolu varmı?


Bu gün internetdə təhlükəsizlik sarıdan ən ciddi problem hansıdır? Sualın cavabı zamana bağlı olduğundan və bir də təhlükəsizlik məsələləri daim inkişaf etdiyindən fərqli olur. Digər tərəfdən "hücum" etmək istəyən şəxslərin və ya qurumların da niyyətləri, maraqları sabit deyil. 

İnformasiya texnologiyaları üzrə mühəndis-ekspert Bəhruz Əliyev bildirir ki, ən qorxulu təhlükəsizlik problemi nədir sualının dəqiq cavabı yoxdur: "Əsas məsələlərdən biri məlumat oğurluğu və məxfiliyin sındırılması ilə bağlıdır. İnternetdə çoxlu sayda şəxsi və kritik məlumatlar paylaşılır. Bu zəmində istər-istəməz gizliliyin pozulması riski gündən-günə artır. İkinci problem şəbəkə üzərindən hücumlardır. Böyük və ya kiçik şirkətlərə, dövlət təşkilatlarına və ya hər hansı şəxsə qarşı müxtəlif kiberhücumlar ola bilər. Təhlükənin başqa qaynağı isə sosial şəbəkələrdə fəallıqdır.  İnsanların internetdə keçirdiyi vaxt artdıqca qarşılıqlı fəaliyyət intensivləşir. Bu da zərərli məzmunların yayılmasına gətirib çıxarır. Ona görə də sosial şəbəkələrdən imkan daxilində konkret və faydalı məqsədlərlə bəhrələnmək gərəkdir. Sonra isə oranı tərk etmək lazımdır. Başqa bir məsələ yalançı xəbərlər və dezinformasiya ilə bağlıdır. Bu, cəmiyyətdə qarşılıqlı şübhələrə səbəb ola bilər. Ona görə də insanlar xəbər əldə edərkən etibarlı mənbələrə müraciət ünvanlamalı və bir neçə mənbədən dəqiqləşdirmə apardıqdan sonra nəticəyə gəlməlidirlər". 

Ekspert onu da deyir ki, kiberhücumların mənbələri çox müxtəlifdir: "Bu, hücumun növündən, məqsədindən və hücum edilən təşkilatın tipindən asılı olaraq dəyişir. Ona görə də problemi geniş rakursdan dəyərləndirmək lazımdır. Kiberhücumlardan biri "kriminal qruplar"dan yönəlir. Onlar çoxsaylı hədəflər, başlıcası da pul əldə etmək üçün müxtəlif zərərli proqramlardan istifadə edə, bank məlumatlarını oğurlaya bilərlər. Rəqib dövlətlər və təşkilatlar arasında qarşılıqlı hücumlar da hər zaman mümkündür. Dövlətlər həm siyasi, həm də rəqabət məqsədilə bir-birinin məlumatlarını oğurlamaq, əzələ nümayiş etdirmək üçün belə vasitələrdən istifadə edirlər. Eyni zamanda casusluq və intellektual mülkiyyətin oğurlanması kimi müxtəlif hədəflər var. Digərləri həmin müəssisədəki hər hansı işçiyə hücumla onun kompüteri üzərindən daxili mənbələrdəki məlumatları əldə edə bilərlər. Başqa qrup isə kiminsə özəl məlumatını oğurlamaqdan ötrü kiberhücumlar təşkil edir və bu adətən individual xarakter daşıyır". 

B.Əliyevin fikrincə, kiberhücumların müəyyən olunması müxtəlif ola bilər və o, hücumun növündən, məqsədindən, təşkilatın təhlükəsizlik qabiliyyətindən asılıdır: "Hücumun tipi aşkarlanma müddətini təyin edir. Zərərli proqramların zəruri təhlükəsizlik tədbirləri görülübsə, onun tez müəyyən edilməsi mümkündür. Amma "hücumçu"lar daha kompleks hərəkətdədirlərsə, onların aşkarlanması gec baş verir. İkinci, təhlükəsizlik tədbirlərini və davamlı monitorinqləri mütəmadi keçirmək lazımdır. Belə halda hücumlar daha tez aşkarlanır. Hücumların sürətli aşkarlanması üçün adətən avtomatlaşdırılmış monitorinq sistemləri tətbiq olunur. Əsas faktorlardan biri də təcrübədir. Təşkilatın daha əvvəldən yaşadığı kiberhücumlar, təhlükəsizlik qabiliyyəti və qazandığı təcrübə hücumların aşkarlanmasını asanlaşdırır". 


Qurban MƏMMƏDOV,

"Azərbaycan"

Digər Xəbərlər

QƏZETİN ÇAP VERSİYASI

XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər

Dekabrın 15-16-da ölkə ərazisində hava şəraiti nisbətən sabitləşəcək

17:49
14 Dekabr

Azərbaycan-Türkiyə hərbi əməkdaşlığı inkişaf etdirilir

17:48
14 Dekabr

“The Jerusalem Post”: Ermənilər konstitusiyalarına yenidən baxmalıdırlar

17:47
14 Dekabr

Gürcüstanın yeni seçilmiş Prezidenti Zati-aliləri cənab Mixeil Kavelaşviliyə

17:44
14 Dekabr

Mixail Kavelaşvili Gürcüstan Prezidenti seçilib 

17:43
14 Dekabr

Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsi qarın yollarda yarada biləcəyi fəsadlarla bağlı xəbərdarlıq edib

16:44
14 Dekabr

Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib

16:03
14 Dekabr

Qar və güclü çovğun Qobustanda yol qəzalarına səbəb olub

15:41
14 Dekabr

Yollar buz bağlayacaq - XƏBƏRDARLIQ

15:37
14 Dekabr

Faktiki hava: Ölkə ərazisində yağıntılı hava şəraiti davam edir

14:38
14 Dekabr

Dekabrın 15-də hava əsasən yağmursuz olacaq

14:34
14 Dekabr

ANAMA-nın şöbə müdiri: Vətən müharibəsindən sonra 382 nəfər mina qurbanı qeydə alınıb

14:31
14 Dekabr

İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə “Təhlükəsiz məktəb” layihəsi çərçivəsində maarifləndirmə aparılır

13:41
14 Dekabr

MSK müşahidəçilər üçün yaddaş kitabçası hazırlayıb

13:27
14 Dekabr

“TÜRKSOY-un II Beynəlxalq Simulyasiyası” keçirilir

13:26
14 Dekabr

Əhməd İsmayılov: Süni intellekt texnologiyaları asanlıqla dezinformasiya mənbəyinə çevrilə bilər

13:11
14 Dekabr

    “Yaşıl dünya üçün müzakirə platforması” çərçivəsində debat forumları təşkil olunacaq

13:03
14 Dekabr

"Gənclər üçün media akademiyası” adlı layihə keçirilib

13:02
14 Dekabr

“Masdar”: Bu günə qədər Qaradağ GES-dən şəbəkəyə 500 milyon kilovat-saatdan artıq təmiz enerji ötürülüb  

12:58
14 Dekabr

Faktiki hava: Bəzi yerlərdə intensiv sulu qar, qar yağır

12:57
14 Dekabr

Leyla Əliyeva Ruandada reallaşdırılacaq layihələr üzrə görüşlər keçirib

12:46
14 Dekabr

ÇOX OXUNANLAR

OXUCU MƏKTUBLARI

NƏŞRLƏRİMİZ

TƏQVİM / ARXİV

BAŞ REDAKTORDAN

Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!