USAID-in əsl "fəaliyyət"i dünya ictimaiyyətinə bəlli oldu
Humanitar dəstək adı altında yaradılan ABŞ-nin Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi - USAID-in əsl "fəaliyyət"i dünya ictimaiyyətinə bəlli olduqca, yəni gizli qalan məqamlar ortaya çıxdıqca hər kəsdə heyrət doğurur.
Sən demə, bu təşkilat müxtəlif ölkələrdə "humanitar yardım" adı altında qarşıdurmaların yaradılmasına, dövlət əleyhinə kampaniyaların təşkilinə, müxtəlif lobbiçilik fəaliyyətlərinin inkişafına, terror təşkilatlarına külli miqdarda vəsaitlər ayırıb. Dünyada təsir imkanları olan media və QHT-lərin qanunsuz maliyyələşdirilməsi də USAID-in başlıca istiqamətlərindən olub. Təşkilat bununla müxtəlif ölkələrin daxili işlərinə qarışaraq öz məqsədinə uyğun ictimai rəy formalaşdırmağa çalışıb.
USAID formal olaraq müstəqil dövlət agentliyi hesab olunsa da, birbaşa ABŞ Prezidenti, Dövlət katibi və Milli Təhlükəsizlik Şurasının tabeliyində idi. Onun rəhbəri və müavinləri ABŞ Senatının razılığı ilə ABŞ Prezidenti tərəfindən təyin olunurdu. Maliyyə vəsaitinin həcminə görə dünyanın ən öndə gedən təşkilatıdır desək, yanılmarıq. Rəqəmlərə diqqət edək: 2024-cü maliyyə ilində USAID layihələri üçün 36 milyard dollara yaxın vəsait ayrılıb. Son 9 ildə isə ümumilikdə USAID xətti ilə 335 milyard dollar xərclənib.
Bu, az qala orta səviyyəli dövlətin illik büdcəsindən 10 dəfə çoxdur. Dünyanın 100-dən artıq ölkəsində nümayəndəliyi və 10 mindən artıq əməkdaşı olan USAID guya ehtiyacı olan ölkələrə humanitar yardım, iqtisadiyyat, səhiyyə, təhsil, demokratiya sahələrinə dəstəklə məşğul olsa da, əslində, onun fəaliyyəti bütün dünya üzrə QHT-ni və medianı qanunsuz maliyyələşdirməklə ölkələrin daxili işlərinə qarışmağa, ictimai rəyə təsir imkanları qazanmağa və bu rıçaqlardan təzyiq və hətta dövlət çevrilişləri üçün istifadə etməyə, müstəqil dövlətlərdə qanuni seçilmiş hakimiyyətləri və konstitusion quruluşu devirməyə yönəlib.
Bu təşkilatın fəaliyyətinin müvəqqəti olaraq dayandırılması, Samanta Pauer kimi fiqurların təşkilatın rəhbərliyindən uzaqlaşdırılması Amerikanın dövlət mənafeyinin çərçivələrində atılmış addım olaraq diqqəti cəlb edir. Eyni zamanda Amerikanın müxtəlif ölkələrlə münasibətində bu təşkilatın oynadığı ziyanlı rolu müəyyən qədər sığortalamaq və dayandırmaq gedişi kimi qəbul oluna bilər. USAID-in fəaliyyəti bərpa olunduqdan sonra onun yeni dövrdə fəaliyyətinin necə olacağı düşündürücüdür. Azərbaycan heç vaxt beynəlxalq və donor təşkilatlarla əməkdaşlıqdan qaçmayıb, amma donor təşkilatları təmsil etdikləri ölkənin mənafeləri ilə bərabər, gəldikləri ölkənin milli-mənəvi dəyərlərinə, eyni zamanda inkişaf modellərinə hörmətlə yanaşmağı öyrənməlidirlər.
USAID-in ötən il müxtəlif ölkələrdə media orqanlarına ayırdığı vəsaitin məbləği də təşkilatın riyakar məqsədini bir daha aydın göstərir. Təsisatın müxtəlif adlar altında pul ayırdığı proqramlar arasında nüfuzlu media qurumlarının maliyyələşdirilməsi diqqəti cəlb edir. Belə ki, təşkilata ayrılan məbləğdən USAID-in "The New York Times"a 3,1 milyon dollar, "Politico"ya 8 milyon dollar, "Associated Press"ə 19 milyon dollar, BBC-yə 2,6 milyon funt sterlinq, "Reuters"ə 9 milyon dollar, "Frans-Press"ə 447 min dollar ayırdığı məlum olub. Təbii ki, məqsəd müxtəlif ölkələr əleyhinə qarayaxma kampaniyalarının aparılması, sifarişli yazıların yayımlanması, milli hökumətlərə təzyiqləri artırmaq olub. USAID bu yolla dünyanın müxtəlif yerlərində 700-dən artıq media orqanını, 300-ə yaxın media sahəsində çalışan QHT-ni və 6 mindən çox jurnalisti maliyyələşdirib.
ABŞ-nin sabiq prezidenti Co Baydenin dövründə ermənipərəst Samanta Pauerin rəhbərliyi ilə anti-Azərbaycan yanaşması ilə fəallaşan USAID Ermənistana beşillik yardım paketini iki dəfədən çox artırmaq və digər layihələri ilə ölkəmizdəki nüfuzunu ciddi şəkildə zədələmişdi.
2023-cü il antiterror tədbirlərindən sonra əməkdaşlığı daha da artıran tərəflər Samanta Pauerin səfərləri fonunda USAID İrəvana ciddi maliyyə və siyasi dəstək verirdi. Bu da təşkilata qarşı ölkəmizdə ictimai qəzəbi artırdı və fəaliyyətinin dayandırlmasına ciddi zərurət yaratdı. Bütün bunlar isə regiondakı siyasi ab-havaya mənfi təsir edib, Azərbaycan-Ermənistan sülh müzakirələrinə zərbə vurub. Həmçinin USAID Rusiyanın böyük təsirə malik olduğu Gürcüstanda və Ermənistanda müxalifətyönümlü medianı, QHT-ləri maliyyələşdirərək inqilablarla ABŞ-nin maraqlarını təmin etməyə çalışıb.
USAID-in Azərbaycanın legitim maraqlarına uyğun olmayan fəaliyyəti nəzərə alınaraq təşkilatın ölkəmizdəki fəaliyyəti ötən ilin iyul ayından dayandırılıb. Fəaliyyətinin dayandırılmaması üçün USAID çox çalışsa da, bu, mümkün olmayıb. Görünür ki, Azərbaycan yenə zamanında və doğru qərar verib.
R.BAXŞƏLİYEV,
"Azərbaycan"
jpg_1766048684.jpg)
