Mərcan riflərinin ağarması, balıq ehtiyatlarının azalması və dəniz temperaturunun rekordlar qırması fonunda dünya liderləri təcili diplomatik toplantılarından biri üçün Kosta-Rikaya yollanırlar. Bu tədbirin missiyası alimlərin xəbərdar etdiyi kimi, dünya okeanında dərin böhranın yaranmasının qarşısının alınmasıdır.
AZƏRTAC BMT Baş katibinin xüsusi nümayəndəsi Li Junhua dərinləşən bu böhranla balı deyib: “Okean iqlim dəyişikliyi, plastik çirklənmə, ekosistem itkisi və dəniz ehtiyatlarından həddən artıq istifadə səbəbindən görünməmiş böhranla üz-üzədir. Ümid edirik ki, konfrans misli görünməmiş ambisiyaları, innovativ tərəfdaşlıqları və bəlkə də sağlam rəqabəti stimullaşdıracaq”. O, həmçinin geri dönməz zərərin qarşısını almaq üçün beynəlxalq əməkdaşlığın zəruriliyini vurğulayıb.
UNOC3 adlanan bu konfrans dünya okeanlarında artan böhranla mübarizə aparmaq üçün dünya liderlərini, alimləri, iqlim fəalları və biznes rəhbərlərini bir araya gətirir. Məqsəd könüllü vədlər dalğasını oyatmaq, yeni tərəfdaşlıqlar qurmaq və dənizin deqradasiyası ilə mübarizəyə çox ehtiyac duyulan cavabdehlik mexanizmini tətbiq etməkdir. Bir həftə davam edəcək danışıqlar siyasi bəyannamənin qəbulu və okean üzrə Fəaliyyət Planının açıqlanması ilə yekunlaşacaq. Sənəd böhranın miqyasına uyğunlaşmaq və okeanın qorunması, onun davamlı istifadəsi üçün hərəkətləri sürətləndirmək səylərini ehtiva edir.
BMT qeyd edir ki, okean böhranı uzaq təhlükə deyil və məhz indi baş verir. Avropa Birliyinin Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin məlumatına görə, aprel ayında qlobal dəniz səthinin temperaturu ən yüksək səviyyəyə çatıb. Bu vaxt ərzində tarixdə ən geniş mərcan ağartma hadisəsi davam edib. Mənfi tendensiya Karib dənizi, Hind okeanı və Sakit okeanın bəzi hissələrini əhatə edir. Bu, təkcə bir hadisədən daha çox, planetar bir parçalanma deməkdir.
“Bütün dəniz növlərinin dörddəbirini saxlayan, habelə turizm və balıqçılıqda milyardlarla insanın yaşayışını təmin edən mərcan rifləri gözümüzün qabağında yox olur. Onların dağılması biomüxtəlifliyə, ərzaq təhlükəsizliyinə və iqlimə davamlılığa zəlzələ təsirini göstərə bilər”, -deyə BMT-nin məlumatında qeyd olunur.
Eyni zamanda, zərər daha da dərinləşir. Okean istixana qazı emissiyalarının yaratdığı istiliyin 90 faizindən çoxunu udmaqda davam edir. “Plastik çirklənmə, ifrat səviyyədə balıq ovu, biomüxtəlifliyin itirilməsi, okeanların turşulaşması və istiləşmə kimi problemlər iqlim dəyişikliyi ilə bağlıdır”, -deyə cənab Li Junhua xəbərdarlıq edir.
Bununla belə, nəzərəçarpacaq irəliləyişlər var. 2022-ci ildə Ümumdünya Ticarət Təşkilatı çoxtərəfli həllin nadir parıltısını təqdim edərək, həddindən artıq balıq ovuna səbəb olan zərərli subsidiyaları mərhələli şəkildə ləğv etmək üçün genişmiqyaslı razılaşma əldə edib. Növbəti ildə dövlətlər beynəlxalq sularda dəniz həyatını qorumaq üçün BBNJ stenoqramı ilə tanınan Açıq Dəniz Müqaviləsi qəbul ediblər. Çoxdan gözlənilən bu razılaşma qarşıdakı konfransda qüvvəyə minəcək.
