Mirzə Fətəli Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanası respublikamızda ən böyük kitabxanadır. Fondlarında saxlanılan nəşrlərin sayı 5 milyon nüsxədən çoxdur. Azərbaycan Milli Kitabxanası, eyni zamanda Qafqazda və Avropada ən böyük milli kitabxanalardan biridir.
Kitabxana Azərbaycan Respublikası Xalq Maarif Komissarlığının 13 noyabr 1920-ci il tarixli 53 nömrəli qərarına əsasən yaradılıb. Rəsmi açılışı 1923-cü il mayın 23-də keçirilib. Fonduna İmperator Texniki Cəmiyyətinin Bakı şöbəsinin və Bakı İctimai Cəmiyyətinin kitabxanalarının fondlarından 5000 nüsxə kitab verilib.
Müəyyənləşdirilib ki, 1923-2007-ci illər ərzində Azərbaycan Milli Kitabxanasının dövri mətbuat fondunda 182-si rayon qəzeti - regional mətbu orqan olmaqla 1000 adda Azərbaycan dilində qəzet, 427 adda rus və digər Sovet ittifaqının tərkibində olan xalqların dilində qəzet, o cümlədən, 696 adda Azərbaycan və 1439 adda rus dilində jurnal, 718 adda 40-a yaxın xarici dildə jurnal və 50 addan çox qəzet, eləcə də  ümumilikdə 53 550 qovluq qəzet və 1 416 000 nüsxə jurnal vardı.
Kitabxana 1923-cü ildən başlayaraq sürətlə inkişaf edib. Əsas diqqət fondun komplektləşdirilməsinə yönəldilib. Kitabxanada oxu zalı 1927-ci ildən fəaliyyət göstərir. 1930-cu illərin əvvəllərindən etibarən kitabxananın fəaliyyəti elmi əsaslarla təşəkkül tapıb. 
Kitabxana Azərbaycan Elmlər Akademiyasının binasında bir neçə otaqda yerləşib. 13 nəfər işçi ilə fəaliyyətə başlayıb. İlk direktoru M.Səlimov olub. 1928-ci ildə kitabxana 6 şöbədən: Şərq, Rus, Qərbi Avropa, Xüsusi şöbə, Xidmət və Biblioqrafiya bürosundan ibarət olub. İşçilərinin sayı isə 29-a çatıb.
Dövlət kitabxanasının binası üçün yerinin seçilməsində və tikilməsində yazıçı Süleyman Rəhimovun xidməti böyük olub. Layihəsinin müəllifi tanınmış memar Mikayıl Hüseydovdur. Bina 1959-cu ildə inşa edilib. 1961-ci ildə açılışı olub. Bu gün Mirzə Fətəli Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının binası memarlıq baxımından tarixi abidə kimi dəyərləndirilir.
1939-cu il iyunun 1-də Dövlət Kitabxanasına Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin qərarı ilə görkəmli mütəfəkkir, filosof, dramaturq, maarifçi Mirzə Fətəli Axundzadənin adı verilib.
2004-ci ildə Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə kitabxanaya "Milli Kitabxana" statusu verilib.
Mirzə Fətəli Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanası 2005-ci ildə Avropa Milli Kitabxanalar Konfransı Beynəlxalq Təşkilatına üzvlüyə qəbul olunub. Bu təşkilata keçmiş SSRİ ölkələri arasında Rusiyadan sonra üzv olan ikinci dövlət Azərbaycandır. Təşkilat özündə 54 Avropa ölkəsinin kitabxanalarını birləşdirir.
Hazırda Milli Kitabxana kitabxanaşünaslıq, biblioqrafiyaşünaslıq və kitabşünaslıq sahəsində aparıcı müəssisə, ölkənin bütün kitabxanaları üçün elmi-metodiki mərkəz, oxuculara kompleks kitabxana – biblioqrafiya, informasiya xidməti göstərmək, kitabxanalararası abonement, milli və tövsiyə biblioqrafiyası, beynəlxalq və ölkədaxili depozitar mərkəz funksiyalarını yerinə yetirir.

Zöhrə FƏRƏCOVA,
“Azərbaycan”