Hər yeni ilin başlanğıcı yeni planlar, hədəflər, qərarlar deməkdir. Onların böyük bir qismi isə, şübhəsiz ki, sağlamlığımızla bağlıdır. Çünki yaxşı, xoşbəxt həyatın təməlində sağlamlıq dayanır. Sağlamlıq mütəxəssisləri bildirirlər ki, 2025-ci ilin ən çox haqqında bəhs edilən və diqqət çəkən sağlamlıq tendensiyası ötən il olduğu kimi, "sağlam və uzun ömür axtarışı" olacaq.
Optimal yaşlanma qocalmanı 80-90 yaşlarına qədər ertələmək, bioloji, psixoloji, koqnitiv, metabolik və immun qocalmanı xronoloji yaşa bərabərləşdirməkdir. Başqa sözlə desək, əsas məqsədlərdən biri qocalma prosesini yavaşlatmaqla gözlənilən ömür və sağlamlıq müddətini bərabərləşdirmək olacaq.
Türkiyəli professor Osman Müftüoğlunun sözlərinə görə, 2025-ci il DNT əsaslı fərdi sağlamlıq və ya daha aydın şəkildə epigenetik əsaslı həyat tərzi tövsiyələrinin çox tez-tez danışılacağı fərqli bir il olacaq. Epigenetikaya əsaslanan mikrobiom əsaslı fərdi qidalanma tövsiyələri, süni intellektə əsaslanan sağlamlıq müayinələri və qiymətləndirmələri, kök hüceyrə, ekzozom, peptid əsaslı müalicə yanaşmaları, yəni regenerativ tibbin inkişafı və qiymətləndirmələri bu ilin əsas sağlamlıq mövzularından olacaq.
Professor bildirib ki, cari ildə süni intellekt, texnoloji yenilik və rəqəmsal sağlamlıq cihazlarından daha çox istifadə ediləcək. "Biofeedback" cihazları, sinir stimullaşdırma, yuxu terapiyası üsulları və bir çox oxşar rəqəmsal texnologiyalar 2025-ci ildə daha tez-tez gündəmdə olacaq. Bir sözlə, İlon Maskın "neyron çip texnologiyası"na gedən yolu daha tez qısalacaq. 2025-ci il toxunulmazlığın transformasiyası ili olacaq və xüsusilə mRNA əsaslı xərçəng peyvəndləri, CRISPR və ya CART əsaslı bir çox xərçəng hədəfli immun tətbiqi və immunoterapiya üsulları istifadəyə veriləcək. Bir sözlə, bu ildə immun inqilabın müxtəlif elementlərini daha tez-tez görəcəyik.
Məlumdur ki, yaşa bağlı xəstəliklər qocalmanın keyfiyyətini azaldan ən mühüm "təxribatçı"lardır. 70-80 yaşdan yuxarı hər iki insandan birində ən azı 1, çox vaxt 2 və hətta 3 xroniki xəstəliyi (Altsheymer, Parkinson, diabet, hipertoniya, ateroskleroz, piylənmə, revmatizm və xərçəng) var. 2025-ci il müasir tibbin bu xəstəlikləri hələ molekulyar səviyyədə, yəni səbəb olduğu hüceyrə pozulmalarının ilkin mərhələlərində aşkar edib aradan qaldırmağa yönəlmiş tədqiqatlara diqqət yetirəcəyi bir il kimi gözlənilir. Koqnitiv və fiziki qocalma ilə yanaşı, emosional və sosial qocalma əleyhinə problemlər də gündəmdə qalacaq.
2025-ci il tibbin elmi təbabətlə barışdığı il olacaq. Çünki elmi tibb meditasiyadan akupunkturaya, yoqadan ozon terapiyasına, qırmızı işıq terapiyasından hiperbarik oksigen tətbiqlərinə, sauna və kriyoterapi seanslarından maqnit terapiyasına qədər bir çox tamamlayıcı, ənənəvi sağlamlıq yanaşmasının nə vaxt və necə tətbiq ediləcəyinə və faydalanılacağına daha çox vaxt sərf edəcək. Nəticədə biz bütöv sağlamlıq sahəsində əhəmiyyətli inkişaflar yaşayacağıq.
Estetika sahəsində bu il də böyük dəyişikliklər gözlənilir. İlk dəfə 2025-ci ildə "estetik biotexnologiya" və "hightech nanomolekulyar tətbiqlər və məhsulları" özündə birləşdirən möhtəşəm dəyişiklikləri görəcəyik. Dərin estetika, matris terapiyası kimi çox yeni anlayışlar tətbiq olunacaq.
Bu ilin sağlamlıq inqilablarından biri də sağlam səyahətlər sahəsində yaşanacaq. Sürətli səyahətlər yavaş səyahətlərlə, şəhər turları təbiət turları ilə, rekreasiya turizmi isə fəaliyyət turizmi ilə əvəz olunacaq. Bunun səbəbi rasional səyahət planlaşdırma dəyişikliklərinin faydalarını göstərən bir çox elmi araşdırmaların həyata keçirilməsidir.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
