BMT bəşəriyyəti dünya okeanını birgə mühafizəyə çağırır
"Okeanları xilas etmək bizim qalib gəlməli olduğumuz bir yarışdır". Bu sözləri BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş Kabo-Verdeyə səfərinin sonuncu günü dünya okeanının mühafizəsinə həsr olunmuş beynəlxalq konfransda çıxışı zamanı deyib.
O bildirib ki, bütöv bir komanda kimi çalışaraq bu yarışda qalib gəlmək mümkündür: "Gəlin, okeanın ehtiyac duyduğu qoruyucu olaq. Gəlin, bu fövqəladə vəziyyətə son qoyaq və okean kimi qiymətli sərvəti uşaqlarımız və nəvələrimiz üçün qoruyaq".
"Mavi" iqtisadiyyat
Baş katib ən müasir dərin dəniz avadanlıqlarının, təkmilləşdirilmiş emalatxanaların və laboratoriyaların yerləşdiyi Mindelu Okeanoqrafiya Elm Mərkəzində çıxış edib. San-Visentedəki elm mərkəzi Kabo-Verdenin arxipelaqın "mavi" iqtisadiyyatını inkişaf etdirməsinin bariz nümunəsidir.
BMT-nin rəhbəri ilə söhbət zamanı Kabo-Verdenin baş naziri Ulisseş Korreyya e Silva qeyd edib ki, əvvəllər okean yerli sakinlər arasında yalnız qəm-qüssə və melanxoliya hissi yaradırdı. Onların bir çoxu daha yaxşı həyat dalınca ölkəni tərk ediblər. Hazırda isə insanlar okeanı inkişaf etmiş turizm, şirin su, "mavi" iqtisadiyyat, təmiz enerji, biotexnologiyalar və akvamədəniyyətlə əlaqələndirirlər.
Beynəlxalq reqata
1973-cü ildə ilk beynəlxalq okean reqatası start götürüb. O vaxtdan bəri müxtəlif ölkələrdən olan gəmilər hər üç-dörd ildən bir dünya ətrafında üzür.
Ekoloji fəal Denni Vaşinqtonun okean sammitindəki çıxışında qeyd etdiyi kimi, qırx il ərzində reqatanın iştirakçıları Kabo-Verdeni yalnız ötəri və uzaq məsafədən görüblər. Yaxtaçılar arxipelaqda heç vaxt dayanmayıblar. Və budur - ötən cümə günü bu ölkə Qərbi Afrikada yarışın tarixində rəsmi dayanacağın edildiyi ilk dövlət oldu.
Sammitdə çıxış edən reqatanın münsiflər heyətinin sədri Riçard Brizius BMT-nin baş katibini reqata iştirakçılarının okeanların qorunmasına sadiqliyinə əmin edib: "Biz, "Ocean Race" yarışının iştirakçıları, hamımız sizin heyətinizin üzvləriyik. Biz okean adamlarıyıq. Biz okeanı xilas etmək üçün əlimizdən gələni edirik".
Antonio Quterreş öz növbəsində qeyd edib ki, reqatada iştirak edən hər bir gəmidə gələcəkdə "okeanın sağlamlığını" təmin etməyə kömək edəcək elmi məlumatların toplanması üçün xüsusi avadanlıqların olması onu ruhlandırıb.
Təhdid altında olan əsas resurs
BMT rəhbəri çıxışı zamanı diqqətə çatdırıb ki, hazırda dünyada balıq ehtiyatlarının təxminən 35 faizi həddindən artıq istismar olunur. Qlobal istiləşmə okeanların temperaturunun artmasına səbəb olur ki, bu da tez-tez və şiddətli tufanlara, dəniz səviyyəsinin qalxmasına və sahilyanı torpaqların şoranlaşmasına gətirib çıxarır.
Antonio Quterreş bildirib ki, zəhərli kimyəvi maddələr və milyonlarla ton plastik tullantılar sahil ekosistemlərini çirkləndirir, balıqları, tısbağaları, quşları və dəniz məməlilərini öldürür və ya yaralayır. Tullantılar qida zəncirinə daxil olur və bizim süfrəmizə yığılır. BMT-nin hesablamalarına görə, 2050-ci ilə qədər dənizdə balıqdan daha çox plastik ola bilər.
Okeanın "super ili"
Baş katib məmnunluqla qeyd edib ki, dünya son bir ildə vəziyyəti düzəltmək üçün bir sıra mühüm addımlar atıb. Nayrobidə okeanın plastiklə çirklənməsinə qarşı mübarizə üzrə qlobal müqavilə ilə bağlı danışıqlara başlamaq üçün tarixi razılaşma əldə olunub. Lissabonda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Okean Konfransı keçirilib və bu konfransda ölkələr bir sıra yeni könüllü öhdəliklər götürüblər. BMT-nin Monrealda keçirilən Biomüxtəliflik Konfransında ölkələr 2030-cu ilə qədər quru, su, sahilyanı və dəniz ekosistemlərinin 30 faizini qorumaq barədə razılığa gəliblər. Quterreşin fikrincə, 2022-ci ili okeanın "super ili" adlandırmaq olar. Ancaq bu yarış bitməkdən hələ çox uzaqdır. Okeanda fövqəladə vəziyyətə birdəfəlik son qoymaq üçün 2023-cü ili "superfəaliyyət ili" etməliyik.
BMT rəhbərinin dediyinə görə, dünyanın dörd əsas istiqamət üzrə təcili tədbirlərə ehtiyacı var, o cümlədən dəniz sənayesinin davamlı inkişafı, inkişaf etməkdə olan ölkələrə genişmiqyaslı dəstəyin göstərilməsi, dəyişən iqlimə qarşı mübarizə və bu məqsədlər üçün elm, texnologiya və innovasiyalardan geniş istifadə olunması.
Ədalətsiz sistem
Maliyyə sektorunun nümayəndələrinə müraciət edən Antonio Quterres inkişaf etməkdə olan ölkələrin zəngin dövlətlərin öz maraqları naminə yaratdığı mənəvi cəhətdən iflasa uğramış qlobal maliyyə sisteminin qurbanı olduğunu vurğulayıb.
Baş katibin bildirdiyinə əsasən, bu sistemdə qərəz var. Çünki o, Kabo Verde kimi inkişaf etməkdə olan ölkələrin çox ehtiyac duyduğu güzəştli maliyyələşdirməni və borc yükünün yüngülləşdirilməsini müntəzəm olaraq rədd edir.
Rizvan CƏFƏROV,
"Azərbaycan"
