Milli Məclisin deputatı Pərvanə Vəliyeva Bakı Təşəbbüs Qrupunun təşkilatçılığı ilə Fransanın müstəmləkəçiliyi altında olan Reyunyon adasına həsr olunmuş "Reyunyonun müstəqilliyi: Fransanın müstəmləkə mirasına və suverenlik yoluna baxış" mövzusunda beynəlxalq konfransda çıxış edib.
O bildirib ki, dünya ictimaiyyətinin diqqəti çətinliklərlə üzləşən Reyuniyon adasının haqlı narazılıqlarına və müstəqillik müqavimətinə çəkilməlidir. Fransanın dənizaşırı ərazilərindəki vəziyyəti müzakirə edərkən, bu regionların kolonial mirası, iqtisadi asılılıq və sosial bərabərsizliklər baxımından üzləşdikləri unikal şərait barədə məlumatlanmaq vacibdir. Reyuniyon adasının kolonial tarixi, Afrika və Malgaş mənşəli qulların istismarı ilə sıx bağlıdır. Onlar şəkər və kofe plantasiyalarında işləmək üçün adaya gətirilmişdilər. 1848-ci ildə quldarlığın ləğvindən sonra, fransızlar Hindistandan müqaviləli işçi qüvvəsi gətirdilər və bununla istismar dövrü davam etdi. Bu kolonial istismar, sosial və iqtisadi bərabərsizliklərin nəsillər boyu davam etməsinin təməlini qoydu. Ada 1946-cı ildə Fransanın dənizaşırı ərazisi statusu alsa da, bərabərsizliklər aradan qalxmadı, əksinə, daha da dərinləşdi.
Deputat qeyd edib ki, XX əsrin ortalarında müstəqillik qazanan Əlcəzair, Konqo və Madaqaskar kimi Afrika ölkələrində olduğu kimi, Reyuniyonun koloniyadan dənizaşırı əraziyə çevrilməsi də vəd edilən bərabərliyi gətirməyib: “Fransız hakimiyyəti dövründə Reyuniyonun iqtisadi inkişafı qəsdən məhdudlaşdırılmışdı ki, ada xammal və ucuz işçi qüvvəsi tədarükçüsü rolunu saxlasın. Fransız hakimiyyətinin tətbiq etdiyi siyasət adanın kənd təsərrüfatı istehsalını və sənaye potensialını məhdudlaşdıraraq, Reyuniyon əhalisini idxal olunan mallardan asılı vəziyyətə saldı və əhalinin əsas mallara görə yüksək xərclərlə üzləşməsinə səbəb oldu. Bu vəziyyət Fransanın digər keçmiş koloniyalarında müşahidə olunan iqtisadi manipulyasiyanı əks etdirir; resurslar çıxarılıb daşınır və yerli iqtisadiyyatlar Fransanın maraqlarına uyğun şəkildə formalaşdırılırdı, nəticədə əhali yoxsul və həssas vəziyyətdə qalırdı. Reyuniyonda Fransanın kolonial idarəetməsi təkcə istismarçı deyildi, həm də yerli əhalinin ləyaqətinə və milli kimliyinə sistematik şəkildə məhəl qoyulmaması ilə xarakterizə olunurdu. Fransız hakimiyyəti yerli mədəniyyət və ənənələri sistematli şəkildə sıxışdırır, fransız dilini və təhsil sistemini tətbiq edir, yerli dil olan Kreol dilindən istifadəyə mane olur”.
P.Vəliyeva bildirib ki, adanın əhalisinin əksəriyyəti hələ də yüksək işsizlik səviyyəsi, yoxsulluq və imkan çatışmazlığı ilə mübarizə aparır. Faktiki olaraq adada gənclərin 60 faizi işsizdir. Bu, sadəcə iqtisadi məsələ deyil, kökləri adanın kolonial keçmişinə gedib çıxan dərin sosial problemdir. Lakin bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Reyuniyon əhalisi müqavimət göstərməyə davam edir. Maloya musiqisinin UNESCO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsinə çalışan hərəkatlar və qeyri-hökumət təşkilatlarının yorulmaz fəaliyyəti Reyuniyonun mədəni kimliyinin qorunması və yenidən canlandırılmasına xidmət edirlər. Reyuniyon xalqı tarixlərini geri qaytarır və kolonializmin davam edən təsirlərinə qarşı mübarizə aparır. “Reyuniyon hekayəsi müqavimət hekayəsidir. Reyuniyon xalqı mərhəmət deyil, ləyaqət tələb edir. Onlar müstəqillik, bərabərlik tələb edir, öz müqəddəratını təyinetmə və öz gələcəyini müəyyən edəcək bir cəmiyyətdə yaşamaq uğrunda mübarizə aparırlar”, deyə deputat əlavə edib.
