Bunu həm siyasi, həm də hüquqi reallıqlar diktə edir
"Azərbaycan BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il qətnamələri əsasında, BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə istinad etməklə 30 illik işğala son qoydu, öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam bərpa etdi".
Bu sözləri "Azərbaycan" qəzetinə Milli Məclisin deputatı Rizvan Nəbiyev deyib. O bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistan qarşılıqlı olaraq bir-birlərinin ərazi bütövlüyünü tanıyır və bu, bir neçə dəfə bəyan olunub. Şərti dövlət sərhədinin delimitasiya və demarkasiyası üzrə dövlət komissiyası fəaliyyət göstərir. Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa riayət etməklə döyüş meydanında əldə etdiklərinin diplomatik müstəvidə təsdiqinin davamı 2025-ci ilin prioritet fəaliyyətlərindəndir. "Bu mənada Ermənistanla sülh müqaviləsinin açıq qalan müddəaları üzrə danışıqların, həmçinin şərti dövlət sərhədində delimitasiya və demarkasiya məsələlərinin davam etdirilməsi bu il Azərbaycan hökumətinin fəaliyyət istiqamətlərini təşkil edir. 1990-cı illərdə işğal edilmiş Qazax rayonunun 4 kəndinin 2024-cü ildə Azərbaycana qaytarılması nəticəyönümlü danışıqlar üçün müəyyən ümidlər yaradır. Bu kontekstdə xarici siyasət müstəvisində nail olunması hədəflənən məsələlər sırasında 1992-ci ilin martında ATƏM tərəfindən təsis edilmiş və Şanlı Zəfərimiz nəticəsində funksiyasını tamamilə itirmiş Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Minsk qrupunun və həmsədrlik institutunun ləğvi öndə dayanır. Minsk qrupu ilə yanaşı, ATƏT çərçivəsində digər mexanizmlərin - Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Komitəsi və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinin şəxsi nümayəndəsi kimi funksiyasız strukturların artıq rəsmi qaydada ləğv edilməsi də aktual məsələdir", - deyə deputat əlavə edib.
R.Nəbiyev qeyd edib ki, bunu həm siyasi, həm də hüquqi reallıqlar diktə edir. Minsk qrupunun məşğul olduğu predmet 2023-cü ilin sentyabrından tamamilə aradan qalxıb. De-fakto mandatını itirmiş mexanizmlərin keçmiş münaqişəni hansısa formada aktuallaşdıracaq qədər siyasi çəkisi olmasa da, hər hansı manipulyasiya üçün sui-istifadə edilmək və ya lüzumsuz təzyiq aləti kimi gündəmə gətirilmək potensialı qalır. Bu məsələnin hüquqi baxımdan məntiqi sonluğa çatdırılması üçün Ermənistanın göstərəcəyi praqmatik yanaşma çox vacibdir. Bu məsələ ATƏT çərçivəsində onun qaydalarına əsasən konsensusla həll edildiyinə görə, formal olaraq Ermənistanın da razılığı tələb olunur.
Deputat vurğulayıb ki, Azərbaycan bu məsələlərin həllinə nail olmaq üçün Ermənistan və yaxud həmsədr ölkələrlə ikitərəfli formatla yanaşı, çoxtərəfli formatda da fəaliyyət aparır: "Funksiyasını itirmiş mexanizmləri maliyyələşdirməyə davam edən struktura nəyə görə üzvlük haqqı ödənilməlidir? 2020-ci ilin 9 noyabrından sonra bu məsələni qəti və prinsipial qoyan Prezident İlham Əliyev müxtəlif siyasi-diplomatik müstəvilərdə bunu dəfələrlə gündəmə gətirib. Dövlət başçısı ötən ilin fevralında ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri, Malta Respublikasının Xarici, Avropa işləri və ticarət naziri İan Borqunla Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində keçirdiyi görüşdə də bu tələbləri qəti şəkildə səsləndirib. Bu il yanvarın 7-də Prezident İlham Əliyev yerli televiziya kanallarına müsahibəsində də Ermənistanın ATƏT-in Minsk qrupundan imtina etməli olduğunu vurğulayıb".
Deputat qeyd edib ki, Ermənistan buna son vaxtlar prinsipial olaraq müsbət tonlu mövqe sərgiləsə də, ziddiyyətli yanaşma məsələni çətinləşdirir. 2024-cü ilin dekabrında Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Prezident İlham Əliyevin Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı yanaşmasını "konstruktiv yanaşma" adlandırması və "1994-cü ildən danışıqların Qarabağın Azərbaycana qaytarılması üzrə aparıldığı" barədə açıqlaması da Minsk qrupunun ləğv olunmasına zəmin hazırlanması kimi şərh oluna bilər. Onun "əgər münaqişə yoxdursa, münaqişənin həlli ilə məşğul olan formatın olmasının nə mənası var?" sözləri bu pozitiv ehtimalı gücləndirir.
Yanvarın əvvəlində Nikol Paşinyan Azərbaycanla sülhün bərqərar olması ilə bağlı müxtəlif təkifləri, o cümlədən Minsk qrupunun buraxılmasını özündə ehtiva edən təkliflə çıxış edib. Bir neçə gün öncə isə Ermənistan baş nazirinin mətbuat katibinin sosial şəbəkə hesablarında "Ermənistan Minsk qrupunun buraxılması ilə bağlı ATƏT-ə müraciət etməyi nəzərdən keçirir" paylaşımı bu qənaəti bir az da gücləndirir. Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyanın mövzu ilə bağlı açıqlaması isə Azərbaycanın mövqeyinə ziddiyyət təşkil edir. Belə ki, erməni spiker Minsk qrupunun ləğvinin sülh sazişinin imzalanmasından sonra baş verə biləcəyini qeyd edərək, müqavilə imzalanandan sonra ona ehtiyac qalmayacağını və mənasını itirəcəyini bildirib. "Təbii ki, ATƏT-in keçmiş münaqişə ilə bağlı mexanizmlərinin ləğvi sülh müqaviləsi imzalanana qədər baş verməlidir. Azərbaycanın qəti və haqlı mövqeyi dəyişməz olaraq qalır. Bu addım Azərbaycan və Ermənistan arasında qarşılıqlı etimadı artırar, digər məsələlər üçün uğurlu zəmin kimi qəbul edilə bilər. Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter-Petrosyanın 1993-cü il iyulun 23-də Ağdamın işğalı günü səsləndirdiyi irqçi və faşist ideologiyasına xidmət edən və etnik təmizləməyə haqq qazandıran açıqlamaları bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan Ermənistana malik olduğu işğalçı keçmişə görə tələblərində tam haqlıdır", - deyə R.Nəbiyev bildirib.
Əsmər QARDAŞXANOVA,
"Azərbaycan"
