Bu günəş indi həm də təmiz enerji mənbəyidir
Azərbaycanın bərpaolunan enerji sahəsində böyük planları var. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi məqsədyönlü siyasət nəticəsində "yaşıl enerji" ixracını həyata keçirmək üçün ölkəmizdə daxili tələbatdan çox "yaşıl elektrik enerjisi" istehsalı nəzərdə tutulur. Bu istehsalda günəş enerjisi əsas yer tutur.
Yerdən 150 milyon kilometr məsafədə yerləşən Günəşin Yer səthinə düşən enerjisinin miqdarı dünyada olan bütün neft, təbii qaz, daş kömür və digər yanacaq ehtiyatlarından qat-qat çoxdur. Bu gün Günəş enerjisinin 0,0125 faizini səmərəli istifadə etməklə dünyaya lazım olan enerjinin bütün ehtiyaclarını tam ödəmək mümkündür. Günəş enerjisinin istifadəsinin üstünlüyü bir də ondadır ki, günəş qurğuları işləyən zaman "parnik effekti" yaranmır, havanın çirklənməsi baş vermir, istilik aşağı atmosfer qatlarına yayılmır.
Sual yarana bilər ki, hazırda qış fəslidir. Soyuq havalar Günəş-elektrik stansiyalarının (GES) fəaliyyətinə təsir etmirmi? Belə yanlış təsəvvürlərin əksinə olaraq mütəxəssislər deyirlər ki, Günəş panelləri qışda da effektiv işləyir. Gündüz saatlarının qısalmasına və səmada Günəşin bucağının aşağı düşməsinə baxmayaraq, Günəş panelləri hətta buludlu və qarlı günlərdə də əhəmiyyətli elektrik enerjisi istehsal edə bilir. Onların performansını müəyyən edən əsas amil ətraf mühitin temperaturu deyil, Günəş işığının mövcudluğudur.
Yerləşdiyi coğrafi əraziyə görə Azərbaycan Günəş enerjisi ilə zəngindir. Qalır ondan səmərəli istifadə etmək. Məsələn, bizdə binaların hər birinin üzərində Günəş panelləri yerləşdirmək mümkündür. Mütəxəssislərin fikrincə, deyək ki, ölkə üzrə 1 milyon sosial və ya ictimai əhəmiyyətli binanın üzərində belə panellər quraşdırmaqla hər birindən 10 kilovat elektrik enerjisinin alınması ümumilikdə təxminən 1000 meqavat elektrik enerjisinin əldə edilməsi demək olardı. Bu da bir ildə təxminən 1 milyard kubmetr təbii qaza qənaət deməkdir.
Azərbaycanın təbii iqlim şəraiti günəş enerjisindən istifadə etməklə elektrik və istilik enerjisinin istehsalını artırmağa geniş imkanlar açır. Belə ki, Azərbaycanda günəş şüalanmasının davamlılığı 2400-3200 saata qədər müşahidə olunur. Alternativ və bərpaolunan enerji mənbələri hesabına quraşdırılacaq yeni generasiya güclərində günəş enerjisinin xüsusi çəkisi 73 faiz (günəş-istilik 58, günəş-elektrik 15 faiz) təşkil edir. Bir sözlə, ölkəmizdə Günəş enerjisinin iqtisadi potensialı yüksək qiymətləndirilir.
2022-ci il martın 15-də təməli qoyulan "Qaradağ" Günəş-Elektrik Stansiyası MDB məkanında ən böyük analoji qurğudur. Bu böyüklüyündə stansiyanın inşası dövlət siyasətinin artıq bərpaolunan enerjiyə istiqamət götürməsinin təsdiqidir. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin "Masdar" şirkətinin inşa etdiyi stansiya 230 MVt gücündədir. Ölkəmizdə xarici investisiya cəlb edilməklə tikilən sənaye miqyaslı bu GES 550 hektar ərazini əhatə edir. Stansiyada 570 min Günəş paneli quraşdırılıb. GES-in şəbəkəyə qoşulması üçün 330 kilovoltluq yarımstansiya tikilib.
İllərdir planetin başına bəla olan ekoloji fəlakət dünya alimlərini, dövlət və hökumət başçılarını narahat edir. Bunu əvvəlcədən görən Ulu Öndər Heydər Əliyev hələ neçə illər öncə demişdir: "Təbiətin ölkəmizə bəxş etdiyi zəngin sərvətlərə xüsusi qayğı ilə yanaşmaq, belə misilsiz xəzinələri bəşəriyyətin gələcəyi naminə qorumaq üzərimizə düşən başlıca vəzifələrdəndir". Ulu Öndərin uzaqgörənliyi, Prezident İlham Əliyevin iqtisadi siyasəti nəticəsində hələ 10 il əvvəl Suraxanı Günəş-Elektrik Stansiyası istismara verilib. 7 hektarlıq ərazini əhatə edən stansiya Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanından 3 kilometr cənubda yerləşir. 2015-ci ildə isə Babək rayonunun Xal-xal kəndi ərazisində Naxçıvan GES təmiz enerji verməyə başlayıb.
Hələ bu ilin aprelində Berlinə səfər edən Prezident İlham Əliyev Almaniya kansleri Olaf Şoltsla görüşərkən demişdi ki, 2027-ci ilin sonuna qədər Azərbaycanda 9 günəş və külək elektrik stansiyası istismara veriləcək. Onların enerji potensialı 2 qiqavata bərabər olacaq. 2030-cu ilə qədər isə əlavə 10 külək və Günəş-elektrik stansiyası tikiləcək ki, onların da potensialı 5 qiqavata çatacaq. Azərbaycanın Avropaya "yaşıl enerji"ni ixrac etmək üçün fəal çalışdığını vurğulayan dövlətimizin başçısı demişdir: "Hesab edirəm ki, təbii qaz təchizatçısı olan Azərbaycan Avropa üçün "yaşıl enerji" təchizatçısı da olacaq".
Züleyxa ƏLİYEVA,
"Azərbaycan"
