Son illər qəfil ölümlər bütün dünyada ciddi problemə çevrilib. Statistik rəqəmlərə nəzər saldıqda ani ölümlərin bütün ölümlərin 10-12 faizini təşkil etdiyi müşahidə olunur.
Qəfil ölüm dedikdə, döş qəfəsində ağrı, ürək döyüntüsü, başgicəllənmə və ya hər hansı bir şikayətlə ölüm arasında 1 saatdan az vaxt olduğu itkilər nəzərdə tutulur. Ani ölümlər təkcə yaşlılarda deyil, böyüklərdə, yeniyetmələrdə və hətta uşaqlarda da müşahidə olunan təhlükədir. Gözlənilməyən bir yaşda, məkanda və ya zamanda ani ölüm nəticəsində itirdiyimiz insanların sayı artır və təəssüf ki, bu ölümlər əhəmiyyətli dərəcədə "cavanlaşır". Gənc və ortayaşlı insanlarda ən çox rast gəlinən ölüm səbəblərindən biri ani ürək dayanmasıdır.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu ölümlərin 80 faizi ürəyin koronar arteriyalarındakı problemlərdən qaynaqlanır. Ürək çox böyük enerji tələb edən qeyri-adi əzələ topudur. İnsan ürəyi çox güclü olsa da, oksigen və qida ehtiyacları kifayət qədər ödənilmədikdə, ritmi sürətlə pozulur, "nasos gücü" azalır və sonra qəfil dayanır. Orqanizmin ümumi oksigen istehlakının, təxminən, dörddəbirini təşkil edən ürək bunu qanda olan oksigen və onu qidalandıran damarlardan keçərək əldə edir. Ürəyi qidalandıran damarlarda kritik daralma və ya tıxanma baş verdikdə isə bu, xəstələrin 20 faizində ani ölüm ilə nəticələnir.
Ürək damarlarında əmələ gələn laxtalanmalar nəticəsində ürəyin ehtiyac duyduğu qan miqdarının ödənilmədiyi zaman ortaya çıxan ilk problem ürək ritminin pozulmasıdır. Tədqiqatlar göstərir ki, qəfil ölümlərin 80 faizi ürəyi qidalandıran damarların tıxanması nəticəsində baş verir.
Sürətlə artan digər bir sağlamlıq problemi isə insulin müqavimətidir. Son dərəcə məkrli olan bu narahatlıq ürək və beyin damarlarının da amansız və gizli düşmənidir. İnsulin müqaviməti gənclər və orta yaşlılar arasında daha çox yayılır. Araşdırmalara görə, insulin müqavimətindən əziyyət çəkən hər dörd gəncdən və hər üç orta yaşlıdan biri ya ürək-damar xəstəsidir, ya da ona namizəddir.
Onu da qeyd edək ki, qəfil ölümlərin qarşısının alınmasında defibilyator cihazından vaxtında istifadə olunması mühüm rol oynayır. Əldə daşına bilən bu cihazlar elektrik şokunu istənilən yerə çatdırmaq üçün istifadə olunur. Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu cihazı istifadə etmək düşünüləndən daha asandır. Əgər əvvəlcədən belə bir təlim almamısınızsa belə, cihazın qabını açdıqda etməli olduğumuz şeylər üzərində yazılır. Cihazın pedləri döş qəfəsinə qoyulduqda o cihaz əvvəlcə xəstənin ürək ritmini təhlil edir və şokla düzəldilə bilən aritmiya varsa, "Şok ver!" kimi səsli xəbərdarlıqla istifadəni aktivləşdirir. Bu zaman nəzərə alınmalı olan ən vacib detal şok verilərkən başqa heç kimin xəstəyə toxunmamasıdır.
Ürək sağlamlığına diqqət etməklə ani ölümlərin çoxunun qarşısını almaq mümkündür. Ailəsində erkən ölüm müşahidə edən, ata tərəfində 50 yaşından, ana tərəfində 60 yaşından əvvəl infarkt keçirənlərin olduğu şəxslər, ürəklə bağlı heç bir problemləri olmadığını düşünsələr belə, hər il müntəzəm olaraq ürək müayinəsindən keçməlidirlər. Kardioloqlar bildirirlər ki, zamanında müdaxilə edilsə, qəfil ölümlərin qarşısı alına bilər.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
