Cənubi Asiyada daşqınlar, Şimali Amerikada meşə yanğınları və Avropada rekord qıran istilər alimlərin illərdir xəbərdarlıq etdikləri böhranı təsdiq edir. Bu fonda BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş Baş Assambleyanın yüksəksəviyyəli iqlim sammiti keçirir və ölkələri noyabrda Braziliyanın Belem şəhərində keçiriləcək BMT-nin iqlim konfransı (COP30) ərəfəsində öhdəliklərini artırmağa çağırır.
AZƏRTAC xəbər verir ki, sentyabrın 24-də BMT-nin Baş Qərargahında keçiriləcək sammit COP30-un başlanğıc platforması meydançası kimi nəzərdə tutulub, lakin BMT-nin iqlim konfransının genişlənən danışıqlarından fərqli olaraq, bu, dövlət və hökumət başçılarının, biznes strukturlarının və vətəndaş cəmiyyətinin konkret öhdəliklər və yeni milli iqlim planlarını təqdim etmələri gözlənilən yüksəksəviyyəli tədbirdir.
Növbəti onillik üçün cəsarətli fəaliyyət
Təşkilatçılara görə, sammitin aydın mandatı var: Paris Sazişi tərəflərinin iqlim dəyişikliyi üzrə müqavilədə əks olunmuş növbəti onillik üçün cəsarətli fəaliyyətini təşviq edən yenilənmiş MDM-lərin (Milli Müəyyən edilmiş Töhfələr) irəli sürülməsi.
BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş bunu açıq şəkildə ifadə edib: mövcud öhdəliklər kifayət deyil və üzv dövlətlərin yalnız bir hissəsi 2025-ci il üçün müasir MDM-lərə malikdir. UNFCCC qeyd edir ki, hazırkı milli planlar qlobal emissiyaları 2039-cu ilə qədər yalnız 2,6 faiz azaldacaq. Alimlərin dediyinə görə, qlobal temperaturun sənayedən əvvəlki səviyyədən - 1,5 dərəcə Selsidən çox olmaması üçün bu rəqəm yetərli deyil.
Buna görə də İqlim Həftəsi həm təzyiq nöqtəsi, həm də fürsət rolunu oynayır. Liderlərdən öhdəlikləri yenidən bildirmələri, həm də yeni MDM-ləri elan etmələri, onların necə həyata keçiriləcəyini göstərmələri və onların təmiz enerji keçidinin sürətləndirilməsi ilə necə uyğunlaşdıqlarını vurğulamaları gözlənilir.
Sammitin aktuallığını həm elmi, həm də siyasi reallıqlar daha da kəskin edir. BMT-nin Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı 2024-cü ilin ən isti il olduğunu bildirib. Orta qlobal temperatur sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,6 dərəcə Selsi yuxarı olub. Bununla yanaşı, beynəlxalq siyasi mənzərə daha da parçalanıb.
2025-ci ilin əvvəlində Paris Sazişindən çıxan ABŞ ən böyük tarixi emissiya mənbələrindən biri olaraq qalır. Vaşinqtonun iqlim maliyyəsi və təmiz enerji öhdəliklərindən geri çəkilməsi inkişaf etməkdə olan ölkələrə vəd edilmiş dəstək axınının həyata keçiriləcəyini sual altında qoyub.
Eyni zamanda, bərpaolunan enerji mənbələri ilə bağlı real impuls mövcuddur. Təmiz enerji sərmayəsi 2024-cü ildə ilk dəfə olaraq qazıntı yanacaqlarını geridə qoyaraq 2 trilyon dolları ötüb və təklif olunan Mədən Yanacağının Yayılmaması Müqaviləsi kimi təşəbbüslər maraq kəsb edir. Sammit bu müsbət tendensiyalardan istifadənin vəziyyətini və daha geniş miqyasda yayıla biləcəyini yoxlayacaq.
Qeyd edək ki, BMT-nin iqlim sammitində Azərbaycanın COP29 Sədrliyinin iştirakı ilə ötən il Bakıda keçirilən iqlim konfransında irəli sürülmüş təşəbbüslər və götürülmüş öhdəliklər də müzakirə olunacaq.
