Bu ölkənin iqtisadi azadlıq indeksi getdikcə pisləşir

Ermənistanda postmüharibə dönəmində gözlənilirdi ki, ölkədə normal həyat tərzi başlayacaq və rəhbərlik daxili, xarici siyasətdə beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş qaydalar çərçivəsində fəaliyyət göstərəcək. Lakin məhz Paşinyan iqtidarının yarıtmaz siyasəti, sülh müqaviləsinin imzalanmasının yubadılması səbəbindən təcrid vəziyyətinə düşmüş Ermənistan inkişafdan geri qalır. 

Ölkədə sosial-iqtisadi durum getdikcə ağırlaşmaqda, tənəzzül durmadan genişlənməkdədir. Bu vəziyyətdə sadə vətəndaşların rifah halı daha da pisləşir ki, bu da ölkədə müşahidə olunan sosial narazılığın daha da artmasına rəvac verir. İndi bu ölkədə insanlar gələcəklərinə nikbin yanaşmır və əvvəlki kimi Ermənistanı tərk etməyə çalışırlar.

Yerdə qalanların durumu isə olduqca acınacaqlıdır. Onlar böyük səfalət içində yaşayır, gündəlik ərzaq almağa belə pul tapmaqda çətinlik çəkirlər. Məhz bunun nəticəsidir ki, Ermənistanda əhalinin böyük əksəriyyəti banklara borcludur. Bank faizləri isə kifayət qədər yüksəkdir.

Son 6 ayın nəticələrinə görə, Ermənistanda makroiqtisadi, eyni zamanda sosial göstəricilərdə kəskin enişlər var. Ermənistanın rəsmi statistikasına görə, bu gün ölkədə hər 5 nəfərdən biri yoxsulluq həddində yaşayır. Beynəlxalq qurumların hesabatlarına görə isə bu göstərici hər 3 nəfərdən birinə aiddir. Sözügedən ölkənin rəsmi statistikasında hər 5 nəfərdən biri işsizdir. Beynəlxalq hesabatlarda bu rəqəm 25 faizə yaxındır.

"Heritage Foundation" tərəfindən dərc edilən "İqtisadi azadlıq indeksi-2025" illik hesabatına əsasən, 2025-ci ildə Ermənistanın iqtisadi azadlıq indeksi 65,4 bal olub, bu da əvvəlki ilin göstəricisindən 0,5 bənd yüksək, lakin 2021-ci il indeksindən 6,5 bənd aşağıdır. 

Qeyd edək ki, ardıcıl 3 illik enişdən sonra (ümumilikdə 7 bənd) Ermənistanın iqtisadi azadlıq indeksində 2025-ci ildə artım qeydə alınıb, lakin bu artım da qlobal orta göstəricidən 2 dəfədən çox aşağıdır. Metodologiyaya əsasən, cari ilin iqtisadi azadlıq indeksi əvvəlki ilin birinci yarısının və ondan əvvəlki ilin ikinci yarısının məlumatları əsasında hesablanır. Yəni 2019-cu ilin ikinci yarısı və 2020-ci ilin birinci yarısının məlumatları əsasında hesablanan 2021-ci il iqtisadi azadlıq indeksi pandemiyadan əvvəlki dövrdə olduğu kimidir.

Bütün bunların fonunda Ermənistanın bərpa göstəriciləri dünya və bütün regionlar üzrə orta bərpa göstəricilərindən xeyli aşağıdır. Yeri gəlmişkən, Ermənistan iqtisadi azadlıq səviyyəsinə görə dünyanın 176 ölkəsi arasında 57-ci yerdədir. İndeksin yüksəlməsinə baxmayaraq, Ermənistanın həmin reytinq cədvəlindəki mövqeyi 10 pillə pisləşib. Səbəb yenə də indeksin artımının dünya və bütün regionlar üzrə orta inkişaf tempindən əhəmiyyətli dərəcədə aşağı olmasıdır.

Ermənistanla yanaşı, Avropa regionunda digər 38 ölkənin (Ermənistan da daxil olmaqla) iqtisadi azadlıq indeksi artıb, onlardan 31-də Ermənistandan daha çox iqtisadi azadlıq indeksi artımı müşahidə olunub. Avropa regionu reytinqində isə Ermənistan 4 pillə geriləyərək 30-cu yerdədir. Ermənistanda "Bazarın açıqlığı" qrupunun hər 3 alt indeksi üzrə əhəmiyyətli azalma qeydə alınıb.

Bu arada Paşinyan hakimiyyətinin səriştəsizliyi və səhv addımları nəticəsində Ermənistan iqtisadiyyatı investisiya vakuumu içərisində qalıb. Baş nazir hakimiyyətə gələn kimi investorları təqib edib, cinayət işləri ilə qorxudub və iqtisadi layihələr öz siyasi məqsədlərinə xidmət edib. Məlumata görə, Amulsar kimi investisiya layihələrindən birinin qarşısını almaq üçün əllərindən gələni ediblər. Bu layihənin həyata keçirilməsini ən azı 7 il gecikdirərək investisiya nüfuzuna böyük zərbə vurublar. Əvvəlki dövrdə başlanan və demək olar ki, istehsal mərhələsinə daxil olmağa yaxın olan layihəni indi özlərinə aid etməyə çalışırlar. 

"4rd.am" nəşri yazıb ki, Paşinyan hökuməti 150 milyon dollar dəyərində zəmanətin verilməsini dövlət büdcəsini risk altına qoyaraq məcburi bir addım kimi atıb. Erməni ekspertlərin fikrincə, əgər vaxtında müxtəlif vasitələrlə maneə yaratmasaydılar və layihənin normal gedişatına icazə versəydilər, investisiyalar tamamlanacaq və mədən fəaliyyətə başlayacaqdı: "Bu halda təkcə 150 milyon dollarlıq büdcə zəmanəti vermək və dövlət borcunu artırmaq məcburiyyəti olmayacaqdı, həm də bu layihə ilə bağlı yaranmış çoxsaylı çətinliklərdən və itkilərdən qaçmış olacaqdıq. Bu gün onlar layihənin faydalarını elə əsaslandırırlar ki, sanki əvvəllər bu faydalar əldə edilməyəcəkdi".

Bu durumda ölkə daha çox xarici dövlətlərdən asılı vəziyyətə düşür. Belə vəziyyət isə bir dövlət kimi Ermənistanın məhvi deməkdir.

Elçin CƏFƏROV,

"Azərbaycan"