Azərbaycan Böyük Britaniyanın Cənubi Qafqaz regionunda təkcə əsas iqtisadi tərəfdaşı deyil, həm də ümumilikdə ən perspektivli tərəfdaşlarından biridir. Bu, ölkələrimiz arasında gedən prosesləri çox aydın şəkildə əks etdirir. Son 30 ildə Böyük Britaniya Azərbaycan iqtisadiyyatına 85 milyard dollar sərmayə qoyub və Azərbaycana ən böyük birbaşa xarici investisiya qoyan ölkəyə çevrilib. İqtisadi əməkdaşlıq sahələri bu gün yaşıl iqtisadiyyat, bərpaolunan enerji, kənd təsərrüfatı, infrastruktur, turizm, mədəniyyət və təhsili əhatə edir.

Jurnalist T.Məmmədova AZƏRTAC üçün britaniyalı iqtisadçı-ekspert Neyl Vatsonla mövcud Böyük Britaniya-Azərbaycan münasibətlərinin hazırki durumu və qarşıdakı perspektivlərlə bağlı müsahibə hazırlayıb.

- Böyük Britaniya-Azərbaycan əməkdaşlığının hazırkı səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz? Rəsmi Londonun Azərbaycan və Cənubi Qafqazla bağlı siyasəti necə inkişaf edir? Ölkələrimiz arasında ikitərəfli ticarətin və qarşılıqlı investisiyaların artımı hansı səviyyədədir?

- Böyük Britaniya-Azərbaycan iqtisadi əlaqələrinin hazırkı səviyyəsi çox yüksək səviyyədədir. Bu, əsasən BP-nin rəhbərlik etdiyi konsorsium və SOCAR arasında 30 illik əməkdaşlıq sayəsindədir. Bu əməkdaşlığın nəticəsi Azərbaycanın karbohidrogenlərinin uğurla istismarı oldu. Karbohidrogenlərə tələbat azaldıqca, Britaniya şirkətləri Bakıya bərpaolunan enerji, turizm, kənd təsərrüfatı və logistika kimi yeni sahələrə keçməyə kömək edə bilər. Ötən günlərdə Londonda Azərbaycanın idarə etdiyi Orta Dəhlizlə bağlı mühüm konfrans keçirildi. Bu konfransda Böyük Britaniya hökumətinin nümayəndələri və Orta Dəhlizdən faydalanan bütün ölkələrin diplomatları, o cümlədən Ermənistanın Böyük Britaniyadakı səfiri iştirak etdi. Bundan başqa, Böyük Britaniya-Azərbaycan Ticarət Palatası kimi təşkilatların yaradılması ikitərəfli iqtisadi əlaqələrin inkişaf səviyyəsindən xəbər verir.

- Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun, o cümlədən kənd təsərrüfatının, biznes mühitinin, aqrar-sənaye kompleksinin inkişafına yönəlmiş bir sıra islahatlar aparılır. Böyük Britaniya bu sahalərlə bağlı hansı töhfələri verə bilər?

- Böyük Britaniyanın karbohidrogen ehtiyatları azdır, ona görə də o, keçmişdə istehsala yönəlmiş dinamik qeyri-neft iqtisadiyyatını inkişaf etdirməli olub. Onun iqtisadiyyatı hazırda informasiya texnologiyaları, maliyyə xidmətləri, kənd təsərrüfatı, infrastruktur və logistikaya yönəlib. Böyük Britaniya Azərbaycanın ən etibarlı Qərb tərəfdaşıdır və mən ölkələrimiz arasında əlaqələrin genişlənməsini, şaxələnməsini görürəm.

- Azərbaycan öz turizm sektorunu fəal şəkildə inkişaf etdirir. Sizcə, Azərbaycana daha çox britaniyalı turisti nə cəlb edə bilər? Nəyə diqqət etməliyik?

- Britaniyalı turistlər Azərbaycanın geosiyasi nöqteyi-nəzərdən harada olduğunu bilməli, onun təhlükəsiz ölkə olduğunu başa düşməli, həmçinin ölkədə gəzə biləcəkləri yerlərlə tanış olmalıdırlar. “Keçmiş Sovet İttifaqı” anlayışı Britaniyanın ümumi əhalisi arasında zəif başa düşülür. İndi viza almaq asan və ucuzdur, lakin birbaşa uçuşlar baha olaraq qalır - kütləvi turizmi cəlb etmək üçün qiymətləri Türkiyə səviyyəsinə endirmək lazımdır.

- Britaniya şirkətləri Azərbaycan iqtisadiyyatına hansı töhfəni verir?

- Böyük Britaniya hökumətinin statistikasına əsasən, 2023-cü ilin dörd rübündə Azərbaycana Böyük Britaniyanın ümumi ixracı 949 milyon funt sterlinq təşkil edib ki, bu da illik müqayisədə 25,7 faiz artım deməkdir. Böyük Britaniya ümumi sərmayələri 35,9 milyard dollardan çox olmaqla Azərbaycanda ən böyük xarici investordur. Əməkdaşlığımızın əhatə dairəsi genişləndikcə investisiyalar və ticarət dövriyyəsi artır. Bu ilin ilk üç ayında ticarət dövriyyəsi 16 faiz artıb. Azərbaycan və Böyük Britaniya arasında enerji sektorunda uzunmüddətli və məhsuldar əməkdaşlıq qlobal enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır.

- Rəsmi London bir neçə il əvvəl Avropa İttifaqından (Aİ) çıxdı. Sizcə, bu, Böyük Britaniyanın Azərbaycanla münasibətlərində əlavə imkanlar açırmı?

- Böyük Britaniya indi Aİ komitələrinə müraciət etmədən öz sərmayələrini qoya və hökumət iqtisadi sazişləri bağlaya bilər. “Brexit” Azərbaycanla ikitərəfli iqtisadi əlaqələrimizi gücləndirəcək, çünki qərarlar əvvəlkindən daha sürətli qəbul ediləcək.

- Azərbaycan artıq Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə təbii qaz tədarükü ilə Avropanın enerji təhlükəsizliyinə mühüm töhfə verir. Böyük Britaniya Azərbaycana perspektivli təmiz enerji sektorunun inkişafına necə kömək edə bilər?

- Külək turbinlərindən elektrik nəqliyyat vasitələrinin infrastrukturuna qədər, yaşıl enerjiyə keçid texnologiyasının böyük hissəsi ölkə hökumətinin təşəbbüsləri tərəfindən dəstəklənən Böyük Britaniyadan gəlir. Britaniya biznesləri bu bilik və təcrübəni ixrac etməyə hazırdırlar.

- Böyük Britaniya tərəfi Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpasında iştirak etməyə hazırdırmı?

- Böyük Britaniya hökuməti və özəl şirkətlər artıq azad edilmiş ərazilərdə minaların təmizlənməsi, planlaşdırılması və yeni şəhər aqlomerasiyalarının tikintisi ilə məşğuldurlar. Bu yaxınlarda Böyük Britaniya parlamentində Britaniyanın biznes rəhbərlərinin, ANAMA nümayəndələrinin və parlament üzvlərinin iştirakı ilə minalardan təmizləmə ilə bağlı keçirilən görüş bunu sübut etdi.

- Bu il Azərbaycan genişmiqyaslı tədbirə - COP29 konfransına ev sahibliyi edəcək. Sizcə, COP29 ölkələrə yaşıl iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək üçün hansı imkanlar təklif edir?

- COP29 Azərbaycan üçün ekoloji etimadnamələrini nümayiş etdirmək və bütün ölkələr üçün yaşıl gündəliyi inteqrasiya olunmuş şəkildə müzakirə etmək üçün görünməmiş bir fürsət təqdim edir. Azərbaycan sülhə can atdıqca, onun Cənubi Qafqazla Mərkəzi Asiyanı birləşdirən rolu özünü büruzə verəcək. İqlim dəyişikliyi bütün bəşəriyyətə təsir edən və coğrafi sərhədləri tanımayan bir reallıqdır. Dubayda keçirilən COP28-də ümumilikdə 70 min nümayəndə iştirak edib və mən Bakıda keçiriləcək COP29-da daha çox nümayəndənin iştirak edəcəyini gözləyirəm. Azərbaycan bütün dünyanın diqqət mərkəzində olacaq. Təbii ki, təşkilatçılıq və logistika ən yüksək səviyyədə olacaq. Bu hadisə həm də Azərbaycanın xas tolerantlığının sübutu və onun Qarabağla bağlı legitim mövqeyinin beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması üçün bir fürsət kimi qiymətləndirilməlidir. Azərbaycan külək, dalğa və günəş enerjisi ilə zəngindir. O dünya üzrə optimal səmərəli enerji istehsalı, saxlanması və ötürülməsi texnologiyalarının işlənib hazırlanmasında və tətbiqində, eləcə də elektrik nəqliyyat vasitələrinə yönəlmiş yaşıl infrastrukturun inkişafına rəhbərlik etməlidir.