Bir tərəfdən də aclıq...

Dünyada 295 milyon insan qida çatışmazlığından ölüm təhlükəsi ilə üzləşib

Dünyanın həssas bölgələrində kəskin ərzaq qıtlığı altıncı ildir ki, artmaqda davam edir. Bu barədə Qida böhranları üzrə qlobal hesabatda deyilir. 2024-cü ilə qədər 295 milyondan çox insan münaqişələr, iqtisadi sarsıntılar, ekstremal iqlim şəraiti və kütləvi köçkünlük nəticəsində sağ qalmaq üçün mübarizə aparırdı.

Məlumata görə, 53 ölkə və ərazidə 295 milyondan çox insan kəskin aclıqla üzləşib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 13,7 milyon nəfər çoxdur. Xüsusilə rahatsızlıq doğuran odur ki, artıq beşinci ildir kəskin ərzaq çatışmazlığı ilə üzləşən əhalinin xüsusi çəkisi 20 faizi ötüb. 2024-cü ildə bu rəqəm 22,6 faizə çatıb. BMT təsnifatına görə, beşinci mərhələ - fəlakətli aclığın astanasında olan insanların sayı rekord həddə çataraq 1,9 milyon nəfər təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə iki dəfə çoxdur. Bu, 2016-cı ildə monitorinqlər başlayandan bəri ən yüksək göstəricidir. Vəziyyət xüsusən Yəmən, Mali, Qəzza zolağı və Sudanda kəskindir. Həmin ərazilərdə uşaqlar arasında qida çatışmazlığının kritik səviyyələri qeydə alınıb. Başqa sözlə, 5 yaşınadək təxminən 38 milyon uşaq kəskin qida çatışmazlığından əziyyət çəkir.

Digər rahatsızedici tendensiya məcburi köçkünlər arasında aclıqdır. Evlərini məcburən tərk edən 128 milyon insanın təxminən 95 milyonu ərzaq böhranı yaşayan ölkələrdədir. Bu sıraya Konqo Demokratik Respublikası, Kolumbiya, Suriya və Sudan kimi ölkələr daxildir.

Bu gün uzun müddətdir davam edən böhranlarla yanaşı, daha yeni bir fenomen baş verir: humanitar maliyyələşdirmənin kəskin azalması. BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş deyib: "Qida böhranları üzrə qlobal hesabatın bu buraxılışı dünyanın yanlış və təhlükəli istiqamətdə getdiyinə dair daha bir açıq xəbərdarlıqdır". Baş katib bildirib ki, bu gün dünya uzun müddət davam edən böhranlardan başqa, daha bir problemlə üz-üzədir. Bu, həyatları xilas edən humanitar maliyyələşdirmənin kəskin azalmasıdır. Problem təkcə mövcud mexanizmlərdə deyil, problem bəşəriyyətin tutduğu mövqedədir: "XXI əsrdə aclıq bir fenomen olaraq mövcud olmamalıdır. Biz aclardan üz döndərə bilmərik".

Ərzaq böhranının əsas amilləri arasında münaqişələr mərkəzi yer tutur. Bu, 20 ölkədə 140 milyon insana təsir edən kəskin aclığın əsas səbəbidir. Sudanda kütləvi açlıq artıq təsdiqlənib, Haiti, Mali, Qəzza və Cənubi Sudan isə "qaynar nöqtələr" kimi tanınıb. Bundan əlavə, iqtisadi şoklar, o cümlədən inflyasiya və devalvasiya 15 ölkədə 59,4 milyon insana təsir edib. 2023-cü ildən bir qədər azalma olsa da, bu səviyyə hələ də pandemiyadan əvvəlki səviyyədən, demək olar ki, iki dəfə çoxdur. Fəsadlar xüsusilə Əfqanıstan, Yəmən, Suriya və Cənubi Sudanda kəskin olub. Həmçinin ekstremal hava hadisələri, o cümlədən El Ninyo prosesi 18 ölkədə qida böhranına səbəb olub, əsasən Cənubi Asiya, Afrika və Afrika Buynuzu olmaqla 96 milyondan çox insana təsir edib.

2025-ci il üçün proqnoz heç də ürəkaçan deyil - Qlobal şəbəkə qida və qida böhranlarına cavab vermək üçün lazım olan humanitar maliyyənin indiyə qədər ən kəskin şəkildə azalacağını proqnozlaşdırır. Hesabat müəllifləri vurğulayırlar ki, artan böhran dairəsini qırmaq üçün yanaşmada qəti dəyişiklik - faktlara əsaslanan və nəticəyə yönələn tədbirlərə keçid tələb olunur. Bu, resursların birləşdirilməsi, effektiv həll yollarının genişləndirilməsi, habelə yardımı planlaşdırarkən və həyata keçirərkən təsirə məruz qalan icmaların ehtiyaclarının və rəylərinin nəzərə alınması deməkdir. Qida böhranlarına qarşı qlobal şəbəkə həmçinin həssaslığın əsas səbəblərini aradan qaldırmaq və şoklara davamlıq yaratmaq üçün yerli qida sistemlərinə və inteqrasiya olunmuş qidalanma xidmətlərinə investisiya qoyuluşunu tələb edir. Bu, xüsusən kənd sakinlərinin 70 faizə qədərinin yaşayışı kənd təsərrüfatından asılı olan regionlar üçün aktualdır.

Məlumat üçün bildirək ki, qida böhranlarına qarşı qlobal şəbəkə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropa İttifaqı, hökumət və qeyri-hökumət təşkilatlarını birləşdirən beynəlxalq alyansdır. Onun üzvləri qida böhranlarının qarşısını almaq və aradan qaldırmaq üçün birlikdə çalışırlar. Aparıcı humanitar və əməliyyat strukturlarının, beynəlxalq maliyyə institutlarının, üzv dövlətlərin və müvafiq təşkilatların qarşılıqlı əlaqədə olduğu bu unikal platforma resursları və bilikləri birləşdirərək yoxlanılmış, sübuta əsaslanan yanaşmalardan istifadə etməklə aclığın miqyasını azaltmaq və nəticədə yox etməyi hədəfləyir.

Rizvan CƏFƏROV,

"Azərbaycan"