2020-ci ildə dünya miqyasında pandemiyaya səbəb olan COVID-19 illər keçsə də, tam olaraq gündəmdən düşməyib. Mütəmadi olaraq yaranan yeni ştam və subvariantlar, onların yoluxuculuğu, ağırlaşma riski və vaksinasiyaya qarşı müqaviməti hələ də ciddi müzakirə mövzusudur.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) 2023-cü ildə koronavirusun qlobal fövqəladə sağlamlıq təhdidi kimi başa çatdığını elan etsə də, bu, virusun yox olması demək deyildi. SARS-CoV-2 virusu hələ də müxtəlif formalarda dövr edir, mutasiyaya uğrayır və əsasən zəifləmiş formalarla insanlara yoluxur. Bunlardan sonuncusu "NB.1.8.1" adlandırılan, lakin qeyri-rəsmi olaraq "Nimbus" kimi tanınan subvariantdır.
"Omikron" ailəsindən olan "NB.1.8.1"in ən diqqətçəkən simptomu "qılınc kimi kəsən boğaz ağrısı"dır. Virusa yoluxanlar boğazda sanki sındırılmış şüşə parçaları varmış kimi ağrı hiss etdiklərini bildirirlər. Bu ağrı danışmaq, yemək və ya maye qəbul etməkdə çətinlik yaradır. Bundan əlavə, yorğunluq, öskürək, yüksək hərarət, burun axması və əzələ ağrıları kimi adi soyuqdəymə əlamətləri də müşahidə edilir. Yeni subvarianta qarşı ən həssas insanlar yaşlılar, uşaqlar, hamilələr, xroniki xəstəliyi və immun sistemi zəif olanlardır. Virus azyaşlılarda aşağı tənəffüs yollarının və bronxların iltihabi xəstəliklərinə, yetkinlərdə isə daha çox xroniki xəstəliklərin kəskinləşməsinə səbəb olur.
"Nimbus"a ilk dəfə bu il yanvarın sonlarında Çində rast gəlinib. Yaza doğru isə virusun yayılma əhatəsi genişlənib. Hazırda dünyanın 20-dən çox ölkəsində, habelə ABŞ, Yaponiya, Kanada, Avstraliya, Çin, Honq Konq, Sinqapur, Hindistan və Birləşmiş Krallıqda aşkar edilib. ÜST mayın 28-də yaydığı məlumatda həyəcan təbili çalaraq, bəzi bölgələrdə ştama yoluxmanın artmağa başladığını bildirib. Qurumun məlumatına görə, iyunun əvvəli təkcə ABŞ-də virusa yoluxma öncəki iki həftəyə nisbətən 15 faiz artıb. "NB.1.8.1"in yoluxuculuq əmsalı isə 12-dən 15-ə qədər qiymətləndirilib. Bu isə o deməkdir ki, bir yoluxmuş şəxs ətrafındakı 15 nəfəri yoluxdura bilər.
Genetik analizlər "NB.1.8.1"in sünbül zülalında onun yoluxuculuq qabiliyyətini artıra bilən və antitellərdən yayınmağa imkan verən spesifik mutasiyaların olduğunu göstərir. Bununla belə, ÜST bu subvariantın hazırda dövriyyədə olan digər viruslardan daha ağır xəstəliyə səbəb olduğuna dair heç bir sübut olmadığını deyir.
Yeni subvariant COVID-19-un hələ də ciddi təhlükə olduğunu göstərir. Statistikaya nəzər yetirsək, koronavirus hallarının hər il yay aylarında artdığını görmək olur. "Nimbus"un ortaya çıxması mümkün artımla bağlı narahatlıqları daha da artırıb. Bununla bağlı bir neçə ölkə artıq tədbir almağa başlayıb. Cənubi Koreya Tibb Assosiasiyası COVID-19-un mövsümi dəyişikliklər və səyahət səbəbindən yenidən arta biləcəyi ilə bağlı xəbərdarlıq edib. Hindistan Səhiyyə Nazirliyi isə xəstəxanalara çarpayı, oksigen, dərman və avadanlıq baxımından hazır olmaları barədə göstəriş verib. Tayvan səlahiyyətliləri ictimaiyyətə maska taxmaq və əl gigiyenasına riayət etmək barədə xəbərdarlıq edib.
Mütəxəssislər bildirirlər ki, peyvəndlər və qorunma tədbirləri xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaqda həlledici rol oynayır. Lakin zaman keçdikcə peyvəndin təsiri azalır, nəticədə orqanizmin virusa qarşı müqaviməti zəifləyir. Buna görə də infeksionistlər xüsusilə yüksək risk qrupunda olan insanlara sonuncu peyvəndlərinin üzərindən 6 ay keçibsə, yenidən peyvənd olmağı tövsiyə edirlər. ÜST-nin məlumatına görə, hazırda təsdiqlənmiş COVID vaksinlərinin "NB.1.8.1" variantına qarşı effektiv olması gözlənilir.
COVID-19 həyatımıza sağlamlıq və sosial münasibətlər baxımından dərin izlər buraxdı. Onun yeni ştamları bizə göstərir ki, viruslarla mübarizə birdəfəlik deyil, davamlı və çevik yanaşma tələb edən bir prosesdir. Buna görə də ehtiyatı əldən vermədən xüsusən insanların sıx toplaşdığı qapalı məkanlarda tibbi maskadan istifadə tövsiyə edilir. Əlləri tez-tez yumaq və dezinfeksiya etmək, sosial məsafəni qorumaq, havalandırmanın zəif olduğu qapalı məkanlardan çəkinmək lazımdır. "NB.1.8.1" subvariantına yoluxma halına ölkəmizdə rast gəlinməsə də, ehtiyatı əldən vermədən fərdi gigiyena və məsuliyyətli davranış qaydalarına riayət etmək vacibdir.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
