Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan
arasındakı üçtərəfli əməkdaşlıq formatı münasibətlərdə yeni səhifə açır
Avqustun 22-də Türkmənbaşı şəhərində keçirilən
Türkmənistan Respublikası, Azərbaycan Respublikası və Özbəkistan Respublikası
arasında yüksəksəviyyəli görüş yalnız bu dövlətlər deyil, bütün türk dünyası
üçün mühüm siyasi hadisəyə çevrildi. Bu görüş bir daha təsdiq etdi ki, türk
dövlətləri onların inkişafına, əməkdaşlıq əlaqələrinin genişlənməsinə yol açan,
o cümlədən qlobal və regional aktuallıq kəsb edən bütün məsələlərdə hər zaman
ortaq mövqe nümayiş etdirirlər.
Türk dövlətləri müasir çağırışları düzgün dəyərləndirirlər
Sürətlə dəyişən və yenilənən regional və qlobal
əməkdaşlıq imkanları olduqca mühüm və strateji coğrafiyada yerləşən türk dövlətlərinin
qarşısında yeni prioritetlər formalaşdırır. Bu fonda görünən odur ki, türk dövlətləri
çağdaş reallıqları və meydana çıxan çağırışları düzgün dəyərləndirərək, həm özlərinin
inkişafına, həm də aralarındakı tərəfdaşlıq əlaqələrinin daha da güclənməsinə
xidmət edən addımlar atırlar. Türk dövlətlərini birləşdirən Türk Dövlətləri Təşkilatı
son illərdə fəaliyyətini daha da gücləndirərək nüfuzlu regional təşkilata
çevrilib. Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası, TÜRKSOY, Türk Akademiyası,
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu kimi qurumların fəaliyyəti sayəsində üzv ölkələr
arasında əlaqələr sürətlə genişlənib.
Öz növbəsində Azərbaycanın həyata keçirdiyi
layihələr istər regional, istərsə də, qlobal müstəvidə strateji məzmun
daşımaqla, həm də türk dövlətlərinin beynəlxalq iqtisadi inteqrasiyasına,
onların ixrac əməliyyatlarının çoxalmasına böyük təkan verib. Respublikamızın təşəbbüsü
ilə ərsəyə gələn Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti Avropanı Asiya ilə birləşdirən
nəhəng infrastruktur olmaqla bərabər, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin ixrac
imkanlarının genişlənməsinə də mühüm təsir göstərib. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun türk dünyasındakı iqtisadi əlaqələrə verdiyi
töhfələr nəzərə alınaraq, ötürücülük qabiliyyəti daha da artırılacaq.
Azərbaycanın təşəbbüsləri ilə inşa edilən
enerji kəmərləri də türk dövlətlərinin maraqlarına xidmət edir. Belə ki,
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri və "Cənub qaz dəhlizi" Azərbaycanla
yanaşı, Türkmənistanın və Qazaxıstanın da Xəzər dənizindən hasil etdikləri karbohidrogen ehtiyatlarının
ixracını həyata keçirir. Bununla da Orta Asiyanın türk dövlətləri alternativ
marşrutlarla beynəlxalq bazarlara çıxış əldə edirlər. Bu kəmərlərin işə düşməsi
Türkiyə dövlətinin də enerji təhlükəsizliyini möhkəmləndirib. Bütün bunlar Azərbaycanın türk dünyasına
böyük töhfələridir. Göründüyü kimi, Azərbaycanın nəqliyyat və enerji dəhlizləri
ilə bağlı həyata keçirdiyi layihələr həm də türk dövlətlərinin milli mənafelərinin
qorunmasına xidmət edir, regional və qlobal proseslərdə türk dünyasının mövqelərinin
güclənməsini şərtləndirir.
Yeni əməkdaşlıq formatı hər üç dövlətə böyük dividendlər qazandıracaq
Avqustun 22-də Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan
arasında yüksəksəviyyəli görüşün keçirilməsi türk dövlətləri arasında əməkdaşlığın
genişləndirilməsinə xidmət edən mühüm siyasi təşəbbüsdür. Bu görüş üç türk dövləti arasındakı münasibətlərdə
yeni səhifə açır, əlaqələrin gedişini yeni keyfiyyət mərhələsinə yüksəldir.
Azərbaycan Respublikası Özbəkistan və Türkmənistanla
strateji tərəfdaşdır və son illər aralarında həm siyasi, həm də iqtisadi sahədə
mühüm razılaşmalara imza atıblar. 2017-ci ilin avqustunda Azərbaycanla Türkmənistan
arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamə imzalanıb. 2021-ci ilin yanvar
ayında iki dövlət arasında Xəzər dənizində "Dostluq" yatağının
karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənilməsi və mənimsənilməsi
haqqında Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Ötən ay Türkmənistan Xalq Məsləhətinin
Sədri Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun respublikamıza səfəri də göstərmişdi ki,
dostluq prinsiplərinə söykənən Azərbaycan-Türkmənistan münasibətləri uğurla
inkişaf edir.
Eyni zamanda Özbəkistan türk dünyasında Azərbaycanla
xüsusi münasibətləri olan qardaş dövlətdir. İki dövlət arasındakı əlaqələrdə
Prezident İlham Əliyevin və Prezident Şavkat Mirziyoyevin dostluq münasibətləri
mühüm rol oynayır. Ötən ilin avqust ayında imzalanan "Azərbaycan
Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri
haqqında Müqavilə" isə iki dövlətin münasibətlərinin hansı səviyyəyə yüksəldiyini
aydın göstərir.
İndi dost və qardaş ölkələr olan Azərbaycan,
Türkmənistan və Özbəkistan arasında həm də yeni əməkdaşlıq formatı yaranır.
Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi "Biz xalqlarımızın mədəni və
tarixi yaxınlığına, ortaq dəyərlərə və strateji maraqlara əsaslanaraq, üç dost
və qardaş dövlətin əməkdaşlığı tarixində yeni bir səhifə açırıq".
Avqustun 22-də Türkmənistanda olduqca məhsuldar
keçən yüksəksəviyyəli görüşdə həm siyasi-iqtisadi, həm də mədəni-humanitar sahələrdə
əməkdaşlığın müxtəlif aspektləri, çoxtərəfli qarşılıqlı fəaliyyət məsələləri
müzakirə olunub. Məlum olduğu kimi Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanın əraziləri
strateji baxımdan əhəmiyyətli coğrafiyaları əhatə edir. Bu baxımdan danışıqlar
zamanı əsas mövzulardan biri nəqliyyat dəhlizlərinin və logistika
infrastrukturlarının inkişaf etdirilməsi, milli nəqliyyat sistemlərinin
inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi olub.
Üç ölkənin energetika sahəsində əməkdaşlığının
perspektivləri barədə də fikir mübadiləsi aparılıb. Karbohidrogen yataqlarının
işlənməsi və hasil olunan elektrik enerjisinin ixracı üzrə perspektiv layihələrlə
bağlı məsələlər nəzərdən keçirilib. O cümlədən liderlər hər üç dövlətin
istehsal etdiyi məhsulların qarşılıqlı tədarükünün stimullaşdırılması ilə bağlı
razılığa gəliblər. Həmçinin humanitar əlaqələrlə bağlı məsələlər, turizm və mədəni
mübadilə sahələrində birgə proqramların qəbul olunması müzakirə edilib.
Bu görüş Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanın
öz milli mənafeləri naminə strateji tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsinə yönəlmiş
möhkəm siyasi iradə nümayiş etdirdiklərini göstərdi. Görüş həm də verilən mühüm
mesajlarla yadda qaldı və türk dövlətləri arasında qardaşlığın sarsılmaz
olduğunu nümayiş etdirdi. Prezident İlham Əliyev bu görüşü "Bu, tarixi
görüşdür, tarixi sammitdir, tarixi Zirvə görüşüdür", - deyə dəyərləndirdi.
Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanın
coğrafi mövqeyini və onlar arasındakı iqtisadiyyat və nəqliyyat-kommunikasiya
üzrə qarşılıqlı əlaqələri nəzərə alanda görürük ki, belə bir əməkdaşlıq
formatının yaradılması bu türk dövlətlərinin hər birinə böyük dividendlər gətirəcək.
Eyni zamanda bu əməkdaşlıq bütün türk dünyası üçün çox faydalı olacaq.
Rəşad CƏFƏRLİ,
"Azərbaycan"
