Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Vaşinqtona
işgüzar səfəri respublikamızın siyasi və diplomatiya tarixinə qızıl hərflərlə
yazıldı. Prezident Donald Trampın dəvəti ilə reallaşan bu səfər Azərbaycan-ABŞ
münasibətlərinin yeni mərhələyə yüksəldilməsi və Azərbaycanla Ermənistan
arasındakı sülh gündəliyinin hüquqi müstəvidə daha da möhkəmləndirilməsi, sülh
sazişinin imzalanması istiqamətində əsas maneələrin aradan qaldırılması
baxımından mühüm razılaşmaların əldə edilməsi ilə əlamətdar oldu.
Azərbaycan-ABŞ münasibətləri Baydenin bu dövlətə rəhbərliyi
dövründə tarixdə görünməmiş dərəcədə pisləşmişdi. Bu da Bayden
administrasiyasının Azərbaycanın Cənubi Qafqazda yaratdığı reallıqlara qarşı
çıxmasından irəli gəlirdi. Ona görə Vaşinqtondan ölkəmizin ünvanına müxtəlif
ittihamlar səsləndirilir, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün əldə
olunmasına maneçilik yaradan təxribatçı fəaliyyət həyata keçirilirdi. Bununla
kifayətlənməyən Bayden-Blinken cütlüyü həm də beynəlxalq səviyyədə azərbaycanofobiyanın
həyata keçirilməsinə dəstək verirdi.
Prezident İlham Əliyev Vaşinqtonda ölkəmizin media nümayəndələrinə
müsahibəsində bu məsələyə diqqət çəkərək vurğuladı ki, Bayden administrasiyası
zamanı Amerika-Azərbaycan əlaqələri Azərbaycan-Ermənistan əlaqələrinin girovuna
çevrilmişdi. Respublikamızla ABŞ arasında əvvəlki dövrdə əldə edilmiş nailiyyətlər
və potensial demək olar ki, dondurulmuş vəziyyətə salınmışdı. Azərbaycanın Ermənistana
hücum etməyi barədə şayiələr Vaşinqtonda da yaradılırdı və bu azərbaycanofobiyanın
hərəkətverici qüvvəsi Bayden administrasiyası idi.
D.Trampın prezident seçilməsindən sonra Azərbaycanla ABŞ arasında
münasibətlərin müsbətə doğru dəyişməsi yönündə yeni imkanlar açıldı. İki dövlətin
liderləri arasında telefon danışığının, eləcə də məktublar mübadiləsinin baş
tutması tənəzzül dövrü keçirən siyasi əlaqələrin qaydaya salınması üçün münbit
zəminin və tarixi şəraitin formalaşmasından xəbər verirdi. Bu baxımdan
Prezident İlham Əliyevin ABŞ-yə işgüzar səfəri nəinki Azərbaycan-ABŞ münasibətlərindəki siyasi böhranı tamamilə aradan qaldırdı, hətta
dövlətlərarası əlaqələrin strateji səviyyəyə yüksəldilməsi üçün yeni
siyasi-iqtisadi imkanlar yaratdı. Vaşinqtonda Azərbaycanın media nümayəndələrinə
müsahibəsində bu barədə danışan Prezident İlham Əliyev Amerika-Azərbaycan
münasibətlərində yeni səhifə açıldığını bəyan edib: "Mən səfərin nəticələrini
çox yüksək qiymətləndirirəm. İlk növbədə, Prezident Trampın dəvəti ilə
Amerikada işgüzar səfərdə olmaq, əlbəttə ki, Azərbaycan-Amerika münasibətləri
üçün çox önəmli bir məsələdir. Deyə bilərəm ki, bu gün Amerika-Azərbaycan
münasibətlərində yeni səhifə açılır: əməkdaşlıq və strateji tərəfdaşlıq səhifəsi".
Səfər çərçivəsində Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlərin
strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi istiqamətində iki ölkənin
prezidentləri tərəfindən "Azərbaycan Respublikası ilə Amerika Birləşmiş
Ştatları arasında Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının hazırlanması məqsədilə
Strateji İşçi Qrupunun yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Hökuməti və
Amerika Birləşmiş Ştatları Hökuməti arasında Anlaşma Memorandumu"
imzalanıb. Bu sənəddə təsbit edilən qarşılıqlı sərmayə qoyuluşu, energetika, nəqliyyat,
bağlantılar, tranzit, təhlükəsizlik, süni intellekt, müdafiə sənayesi və müdafiə
sahələrində əməkdaşlıq kimi məsələlər ölkəmizin qarşısında böyük imkanların
açıldığını göstərir. Səfər çərçivəsində SOCAR və "ExxonMobil" korporasiyası
arasında imzalanan Əməkdaşlıq haqqında Memorandum isə şirkətlər arasında mövcud
əlaqələri möhkəmləndirmək və Azərbaycanda həm qeyri-ənənəvi, həm də ənənəvi
neft və qaz imkanlarının dəyərləndirilməsi istiqamətində potensial əməkdaşlığı
ehtiva edir.
Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin gələcək inkişafı baxımından
digər mühüm məsələ bu səfər zamanı Prezident D.Tramp tərəfindən "Azadlığa
Dəstək Aktı"na 907-ci düzəlişin icrasının dayandırılması barədə sərəncamın
imzalanması oldu. Torpaqlarımızın Ermənistan tərəfindən işğal olunduğu bir
dövrdə - 1992-ci ildə ABŞ Konqresi Azərbaycanın guya Ermənistana
"blokada" tətbiq etməsini bəhanə uyduraraq Azərbaycana ABŞ-dən dövlət
yardımının göstərilməsini qadağan edən qanunu qəbul etmişdir. Xüsusən Bayden
administrasiyası 907-ci düzəlişdən Azərbaycana qarşı təzyiq vasitəsi kimi
istifadə etməyə çalışırdı. Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin yeni mərhələyə qədəm
qoymasının göstəricisi kimi 907-ci düzəlişin tətbiqi də dayandırıldı. Bu, Azərbaycan
diplomatiyasının böyük uğurudur və Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi,
tarixi hadisədir.
Prezident İlham Əliyevin ABŞ-yə işgüzar səfərinin digər
mühüm məqamı Azərbaycanla Ermənistan arasındakı sülh prosesinin daha da möhkəmləndirilməsi,
sülh sazişinin imzalanmasına doğru tarixi addımların atılmasıdır. Məlum olduğu kimi, 44 günlük müharibədən
sonra iki dövlət arasında sülh sazişinin imzalanması üçün ilk olaraq Azərbaycan
təşəbbüslə çıxış edib, bununla bağlı beynəlxalq hüquqa əsaslanan prinsipləri
Ermənistana təqdim edib. Vaşinqtonda paraflanan sülh sazişi layihəsinin müəllifi
də məhz Azərbaycandır. Bu baxımdan ABŞ-də sülh sazişinin imzalanması istiqamətində
əldə edilən razılaşmalar - hər iki ölkənin xarici işlər nazirləri tərəfindən
"Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və
dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsi haqqında Saziş" layihəsinin
paraflanması və ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı ATƏT-in fəaliyyətdə olan
sədrinə birgə müraciət məktubunun imzalanması Azərbaycanın sülhlə bağlı təşəbbüslərinin
həyata vəsiqə almasından xəbər verir.
ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinə birgə müraciət məktubunun
imzalanması ilə Azərbaycanın iki fundamental şərtindən biri Ermənistan tərəfindən
yerinə yetirilib. Sülh sazişinin imzalanması ilə bağlı Azərbaycanın digər şərti
Ermənistan Konstitusiyasında dəyişiklik edilərək, ölkəmizə qarşı ərazi
iddialarının aradan qaldırılmasıdır. Vaşinqtonda paraflanan və mətni
razılaşdırılan sülh sazişi Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi
iddiaları aradan qaldırıldıqdan sonra istənilən vaxt imzalana bilər. Ermənistan
tərəfi özü də bildirir ki, Konstitusiyasında dəyişikliklər edilməlidir. Əgər
bunlar baş verməsə və Ermənistan Konstitusiyasından Azərbaycana olan ərazi
iddiaları çıxarılmasa, bu, birinci növbədə ABŞ-yə qarşı hörmətsizlik olacaq.
Azərbaycan və ABŞ prezidentlərinin və Ermənistanın baş
nazirinin Vaşinqionda keçirilən görüşünün nəticəsi olaraq Azərbaycan və Ermənistan
liderləri tərəfindən, habelə şahid qismində ABŞ Prezidenti tərəfindən imzalanan
Birgə Bəyannamədə sülh sazişi ilə bağlı əldə olunan bütün razılaşmalar hüquqi
baxımdan təsbit olundu. Və bu sənədin məzmunu bütövlükdə Azərbaycanın irəli
sürdüyü sülh gündəliyini özündə tam ehtiva edir. O cümlədən sənəddə iki ölkə
arasında ölkədaxili, ikitərəfli və beynəlxalq nəqliyyatın təmini məqsədilə
kommunikasiyaların açılmasına dair olan müddəa Azərbaycanın əsas hissəsi ilə
Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında maneəsiz keçidin təmin olunması ilə bağlı
respublikamızın prioritetlərinin həyata vəsiqə aldığını göstərir.
Prezident İlham Əliyevin ABŞ-yə işgüzar səfəri bütün tərəfləri
ilə göstərdi ki, dövlətimizin başçısı Azərbaycanın milli maraqlarını və mənafelərini
uğurla təmin edir. Vaşinqtonda D.Tramp tərəfindən yüksək səviyyədə qarşılanma,
olduqca səmimi atmosferdə keçirilən görüş, dövlətimizin başçısına Ağ Evin rəmzi
açarının təqdim olunması cənab Prezident İlham Əliyevin qlobal səviyyədə
ehtiram göstərilən siyasi lider olduğunu bir daha nümayiş etdirdi. Prezident
İlham Əliyevin Vaşinqton səfəri həm də onu göstərdi ki, 44 günlük Vətən müharibəsində,
birgünlük antiterror tədbirlərində güc yolu ilə ədaləti bərpa edən Prezident
İlham Əliyev həm də özünün siyasi diplomatiyası ilə regionda dayanıqlı və
etibarlı sülhü təmin edir.
Bütövlükdə, Prezident İlham Əliyevin ABŞ-yə işgüzar səfərinin
nəticələri Azərbaycan diplomatiyasının tarixi uğuru və qələbəsi oldu.
Asif ƏSGƏROV,
Milli Məclisin deputatı
