Qızmar may günlərini fasiləsiz yaz yağışları əvəz edib
Hazırda dünyanın qlobal problemlərindən biri əhalinin ərzaqla təminatında yaranan çətinliklərdir. Dünyanın mötəbər təşkilatlarının verdiyi statistik rəqəmlərə görə, bu gün aclıq çəkənlərin və gündəlik qida norması ilə təmin olunmayanların sayı milyonlarladır.
Mütəxəssislərin fikrincə, belə vəziyyətin yaranmasında üç əsas amil - əhalinin sürətlə artması, iqlim dəyişikliyi və insan fəaliyyəti sayəsində əkinəyararlı torpaq sahələrinin əkin dövriyyəsindən çıxması önəmli rol oynayır. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, dünyada təxminən 1,7 milyard hektar sahə insan fəaliyyəti nəticəsində deqradasiyaya uğrayıb. Həmin torpaqların 60 faizdən çoxu kənd təsərrüfatında istifadə olunan əkin və otlaq sahələridir.
Kənd təsərrüfatı - iqlimlə birbaşa bağlı olduğundan iqlim dəyişikliklərinə ən həssas sahələrdəndir. Son illər bu dəyişikliklərin mənfi təsirləri kənd təsərrüfatında ciddi çətinliklər yaradır. Artan quraqlıqlar, torpağın şoranlaşması və ekstremal hava hadisələri məhsuldarlığı azaldaraq qlobal ərzaq təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərir. FAO-nun məlumatında qeyd olunur ki, artıq dünyada daha intensiv istilik dalğaları, güclü tufanlar və dağıdıcı daşqınlar müşahidə edilir. Əgər 1970-ci illərdə ildə təxminən 100 təbii fəlakət baş verirdisə, bu gün həmin rəqəm 400-ə qədər artıb. Belə hal ərzaq təhlükəsizliyini təhdid edir və kənd təsərrüfatının dayanıqlılığını zəiflədir. Dünya Meteorologiya Təşkilatı və FAO-nun məlumatına görə, son 30 ildə baş verən təbii fəlakətlər kənd təsərrüfatında təxminən 3,8 trilyon, yəni hər il orta hesabla 123 milyard dollar dəyərində və ya illik qlobal kənd təsərrüfatı ÜDM-nin 5 faizi qədər zərərə səbəb olub. Belə vəziyyət indi də davam edir.
Bu baxımdan, Azərbaycan da istisna deyil. Aqrar Sığorta Fondundan verilən məlumata görə, bu ilin aprelin ortalarından başlayan güclü yağışlar və digər təbiət hadisələrindən dəymiş zərərlə bağlı Aqrar Sığorta Fonduna 30-a yaxın rayondan 120-dən artıq müraciət daxil olub və hazırda yağıntılar kimi, müraciətlər də davam edir. Təbiət hadisələrindən zərərçəkmiş təsərrüfatlar arasında taxıl sahələri, pambıq əkinləri, meyvə bağları və digər təsərrüfatlar var. Daxil olmuş müraciətlər əsasında fermerlərə dəyən ziyanı hesablamaq üçün onlarla müstəqil aqrar sığorta eksperti bölgələrə ezam edilib. Onlar təsərrüfatlarda baş verən hadisələri və zərərlərin səbəbini araşdırır, dəymiş zərərin miqyasının ilkin qiymətləndirməsini həyata keçirirlər.
Məlum olub ki, Xaçmazın Cığatay kəndindəki badam, heyva, nektarin və gilas bağlarına güclü yağış və sel-subasma nəticəsində böyük zərər dəyib. Təsərrüfatdakı ağacların çoxu su altında qalıb. Aqrar Sığorta Fondunun rəhbərliyi bağa baxış keçirib, fermer və təsərrüfat rəhbərləri ilə baş vermiş hadisəni müzakirə edib, fondun ekspertləri təsərrüfat nümayəndələrinə hadisənin zərərlərini azaltmaq üçün tövsiyələrini veriblər. Fond nümayəndələri Xaçmazda şaxta nəticəsində ziyan dəymiş digər meyvə bağında da olublar. Bağa baxış zamanı məlumat verilib ki, mart ayının sonunda bölgədə hava şəraitinin kəskin dəyişməsi nəticəsində temperaturun enməsi baş verib, bəzi ağaclar şaxtaya məruz qalıb. Qeyd edək ki, sözügedən təsərrüfatlar aqrar sığorta mexanizmi ilə sığortalandıqlarına görə, onlara dəyən təsdiqlənmiş zərərlər fond tərəfindən qarşılanacaq.
Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, 2024-cü il ərzində müxtəlif hadisələr nəticəsində zərərlə üzləşmiş fermer və təsərrüfatlara Aqrar Sığorta Fondu tərəfindən 6 milyon 423 min manat məbləğində aqrar sığorta ödənişi edilib. Bu, Aqrar Sığorta Fondunun fəaliyyətə başlamasından sonra qeydə alınan ən böyük illik sığorta ödənişi məbləğidir. Əvvəlki illə müqayisədə aqrar sığorta ödənişləri 2 milyon manat və ya 46 faiz artıb. Xatırladaq ki, 2023-cü ildə fermer və təsərrüfatlara ümumilikdə 4 milyon 407 min manat sığorta ödənişi edilmişdi.
Rüstəm KAMAL,
"Azərbaycan"
