Qoşulmama Hərəkatı ölkələrinin gəncləri Bakıda toplaşıblar
İqlim dəyişiklikləri dünyanı rahatsız edən ən ciddi qlobal problemlərdəndir. Hətta bunu bəşəri bəla da adlandırmaq olar. XVIII əsrdən etibarən Yer kürəsinin sənayeləşməsi ilə başlayan proses xüsusən XX əsrin ortalarından iqlim sisteminə çox böyük mənfi təsir göstərən, digər atmosfer tullantıları ilə yanaşı, istixana effekti yaradan qazların qlobal miqyasda sürətli artımı ilə nəticələndi.
Sözsüz ki, bu qlobal problemin həlli Yer kürəsi sakinlərinin müştərək fəaliyyətindən keçir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasını 1995-ci ildə ratifikasiya edib. Ölkəmiz İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Əlavə 1 qrupuna daxil olmayan tamhüquqlu tərəf kimi İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası qarşısında istilik effekti yaradan qaz tullantılarının kadastrının hazırlanması, müntəzəm olaraq yenilənməsi, milli məlumatların hazırlanması kimi öhdəliklər götürmüş və bu öhdəliklər sistemli şəkildə yerinə yetirilir.
Azərbaycan 2016-cı ildə 170-dən çox ölkə ilə birlikdə istixana qazı tullantılarını və insan fəaliyyətinin yaratdığı iqlim dəyişikliyi təhlükəsini azaltmaq üçün qlobal hədəf və fəaliyyət çağırışını ortaya qoyan Paris Sazişini imzalayıb. Paris Sazişinin 4-cü maddəsinə uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikası 2015-ci ilin oktyabrında BMT İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının katibliyinə özünün "Milli səviyyədə Müəyyən edilmiş Töhfələr" (NDC) sənədini təqdim etmiş və qlobal miqyasda iqlim dəyişmələrinin qarşısının alınması təşəbbüslərinə töhfə olaraq 1990-cı baza ili ilə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının (İEYQ) 35 faiz həcmində azaldılmasını hədəfləmişdir.
İqlim Dəyişmələri üzrə Hökumətlərarası Ekspertlər qrupunun son qiymətləndirmə hesabatına görə, son 100 ildə Yer kürəsində orta temperatur 0,8 dərəcə yüksəlmişdir. Temperaturun artması isə əsasən istilik effekti yaradan qazların - karbon dioksid (CO2), metan (CH4), azot oksidi və xlor-fülor birləşmələrin konsentrasiyasının artması ilə birbaşa bağlıdır. İqlim Dəyişmələri üzrə Hökumətlərarası Panel (İPCC) tərəfindən təqdim edilmiş məlumata görə, sənaye dövrünü əhatə edən son 250 ildə atmosferdə məhz karbon qazının ümumi miqdarı 28, metanın miqdarı isə 60 faiz artmışdır. Şübhəsiz ki, ölkəmiz də qlobal iqlim dəyişmələrinin təsirindən kənarda qalmamışdır. Son 100 ildə Azərbaycan ərazisində orta illik temperatur 0,4-1,30 C-yə qədər yüksəlmişdir. İqlim dəyişmələri fonunda Azərbaycanda da daşqınlar, güclü küləklər, istiliklər, quraqlıqlar, şoranlaşma, torpaqların deqradasiyası, yağıntıların və su ehtiyatlarının azalması kimi ekstremal iqlim hadisələri müşahidə edilir.
Məlumdur ki, iqlim dəyişmələri həm regional, həm də qlobal səviyyədə insanların qida təhlükəsizliyini və suya çıxışını məhdudlaşdırır. Aclıq, yoxsulluq və digər ağır sosial-iqtisadi nəticələrlə yanaşı, miqrasiyanın güclənməsinə səbəb olur. Yoluxucu və xroniki xəstəlikləri artır. Təsadüfi deyil ki, Dünya Səhiyyə Təşkilatı iqlim dəyişikliyini XXI əsrdə qlobal sağlamlıq üçün ən böyük təhlükə mənbəyi kimi göstərmişdir. Mütəxəssislərin fikrincə, gələcəkdə qlobal istiləşməni minimuma endirmək səyləri uğurlu olsa belə, dəniz səviyyəsinin artması, okean istiliyinin və turşululuğunun yüksəlməsi kimi neqativ təsirlərin müəyyən hissəsi əsrlər boyu davam edəcəkdir.
Bakıda keçiriləcək Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) ilə əlaqədar Tədbirlər Planına uyğun olaraq silsilə şəklində beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Belə tədbirlərdən biri də dünən öz işinə başlayan Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının İqlim Fəaliyyəti Forumudur. Forumda Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının 18 Milli Bölməsinin nümayəndələri, həmçinin yüksəkvəzifəli qonaqlar və ekspertlər iştirak edirlər. Forum Qoşulmama Hərəkatına üzv dövlətlərin gəncləri arasında iqlim dəyişikliyi ilə bağlı fikir mübadiləsi və qlobal iqlim təşəbbüsləri ilə bağlı məlumatlılığın artırılması məqsədi daşıyır. Tədbirdə Milli Bölmələrin razılaşdırdıqları yekun sənəd qəbul olunacaq.
BMT-nin Azərbaycandakı rezident əlaqələndiricisi Vladanka Andreyeva Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının İqlim Fəaliyyəti Forumunda çıxışında bildirib ki, iqlim dəyişiklikləri ilə bağlı məsələlərin həllinə cəmiyyətin bütün üzvləri, xüsusilə gənclər cəlb edilməlidir: "Gənclərə və uşaqlara sərmayə qoymalıyıq. Bu, əsasən təhsildən ibarətdir. Biz iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizəni gündəlik həyatlarına daxil etməyi uşaqlara öyrətməliyik. Həmçinin Milli Müəyyənləşdirilmiş Töhfələri daha da inkişaf etdirməliyik".
Forumun daha bir iştirakçısı İslam Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının (ICESCO) sabiq baş direktoru, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvü Əbdüləziz əl-Tüveycri qeyd edib: "Bu tədbir bütün dünya dövlətləri aclıq və müharibələrdən əziyyət çəkən dövlətləri dəstəkləməyə çağırmaq üçün bir addımdır. Ərzaq çatışmazlığından əziyyət çəkən ölkələri dəstəkləmək bütün bəşəriyyətin gələcəyinə verəcəyimiz dəstəkdir".
Azərbaycanın xarici işlər nazirinin müavini Yalçın Rəfiyev Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının İqlim Fəaliyyəti Forumunda çıxışında qeyd edib ki, iqlim dəyişikliklərindən əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələr əziyyət çəkir: "Həmin ölkələrin əksəriyyəti Qoşulmama Hərəkatının üzvləridir. Hərdən bizə sual verirlər ki, Azərbaycan COP29-a evsahibliyi üçün hansı amildən ilhamlanıb? Çünki bu, çox mötəbər tədbirdir və ona evsahibliyi etmək böyük məsuliyyət tələb edir. Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına uğurlu sədrliyi COP29-a evsahibliyi etməyimiz üçün bizə ilham verdi. Qoşulmama Hərəkatına uğurlu sədrliyimiz göstərir ki, Azərbaycan qlobal siyasi məsələlərdə qabaqcıl ölkə rolunu oynamağa qadirdir. Bunun bariz nümunəsi Qoşulmama Hərəkatına sədrliyimiz çərçivəsində COVID-19 ilə bağlı irəli sürdüyümüz təşəbbüslərdir".
Elşən QƏNİYEV,
"Azərbaycan"
