Azərbaycanın maarif və mədəniyyət tarixində elə şəxsiyyətlər var ki, onların həyatı sanki işıq mənbəyidir — zaman keçsə də sönmür, əksinə, daha parlaq görünür. Bu insanlar haqqında danışanda təkcə faktları sadalamaq kifayət etmir, çünki onların ömrünün içində bir ruh, bir enerji, bir fədakarlıq yatır. Belə şəxsiyyətlərdən biri də Azərbaycanın dəyərli ziyalısı, əməkdar müəllimi,Şəfiqə Əliyevadır. Onun həyatı bir müəllim ömrünün necə qeyrətlə, sevgi ilə, insanlıqla yaşana biləcəyinin ən gözəl nümunəsidir.
1930-cu il dekabrın 1-də Naxçıvanın qədim və müdrik torpağında dünyaya gələn Şəfiqə Əliyevanın uşaqlığı həm dövrün çətinlikləri, həm də ailəsindəki ziyalılıq mühiti ilə formalaşmışdı. Naxçıvanın sərt təbiəti, ağır həyat şərtləri onun xarakterinə möhkəmlik, əzm və dözüm qatmışdı. Amma onun qəlbində hər zaman bir yumşaqlıq, bir nəzakət, bir sevgi vardı — bu sevgi gələcəkdə müəllimlik peşəsinin təməli oldu.Orta təhsilini doğma yurdunda başa vuran Şəfiqə xanım daha 16 yaşında böyük bir cəsarətlə indiki Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinə qəbul olmuşdu. O yaşda bu universitetə daxil olmaq təkcə savad göstəricisi deyildi — bu, onun güclü düşüncəsinin və iradəsinin sübutu idi. Lakin taleyi onu başqa bir yola — müəllimlik yoluna aparırdı. Sonralar təhsilini Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunda davam etdirməsi də həyatının istiqamətini müəyyənləşdirdi.Kimya–biologiya sahəsinə yiyələnən Şəfiqə Əliyeva tədricən ölkənin tanınmış müəllimlərindən birinə çevrilmişdi. Bu fənlər çətin hesab olunsa da, o, dərsləri sadə, izahlı, düşündürücü şəkildə tədris edirdi. Onun dərslərində yalnız kimya formulları yox, düşünmək, analiz etmək, həyatın qanunauyğunluqlarını anlamaq vardı. Dərs otağında siyasətsiz, səssiz, amma hökmü böyük bir aura hiss olunurdu. O, dərs deyən müəllim yox, insan yetişdirən bir ustad idi.Uzun illər şagirdlərin sədaqətli müəllimi olan Şəfiqə xanımın əməyinə verilən ən ali qiymətlərdən biri də onun “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi” adına layiq görülməsi idi. Bu ad onun peşəsinə necə vicdanla, necə sevgi ilə yanaşdığının rəsmi təsdiqi idi. Amma quru adlardan çox, onun barəsində danışan insanların sevgi dolu sözləri onun əsl dəyərini göstərirdi.Şəfiqə xanımın elm sevgisi onu qələmlə də birləşdirirdi. O, yalnız sinif otağına yox, kitab səhifələrinə də işıq saçırdı. Yazdığı metodik vəsaitlər, dərsliklər, elmi məqalələr müəllimlik fəaliyyətini daha da möhkəmləndirirdi. Onun “Canlı aləm haqqında əhvalatlar” kitabı sadəcə bir dərs vəsaiti deyildi — uşaqlara təbiəti sevdirən, canlıların hekayəsini insan dərinliyi ilə izah edən bir əsər idi.
“Kimyanın tədrisində şagirdlərin təlim əməyinə hazırlaşdırılmasının forma və metodları” kimi kitabları həm təsirli, həm elmi, həm də metodik baxımdan dəyərli əsərlər idi. Onun qələmi sanki elmin özündə gizlənmiş gözəlliyi üzə çıxarırdı.
Bundan başqa, o, ailəsinin tarixini, keçmişini də qələmə almağı özünə borc bilmişdi. Anası İzzət Əliyevaya həsr etdiyi “Mənim anam” kitabı dərin bir sevgi abidəsidir. Bu əsərdə müəllif sadəcə xatirələri deyil, ana məhəbbətinin qədrini, ailə bağlarının müqəddəsliyini oxucuya hiss etdirir. Qardaşı, mərhum akademik Aqil Əliyevə həsr etdiyi “Xatirəyə dönən illərin işığında” kitabı isə həm tarixi, həm də emosional bir xronikadır.Şəfiqə Əliyeva bir müəllim və bir yazıçı olmaqla kifayətlənmirdi. O, cəmiyyət içində fəal bir ziyalı idi. Ziyalılar Cəmiyyətinin vitse-prezidenti olması onun cəmiyyətin təhsil və mədəniyyət sahəsindəki problemləri asanlıqla həll etdiyini göstərirdi. O, “Ziyalı” qəzetinin və “Elm və mədəniyyət” jurnalının təsisçilərindən biri idi — bu isə onun sözə, maarifə, elmə və ölkənin ziyalı mühitinə nə qədər dərin sevgi ilə bağlı olduğunu sübut edir.
Şəfiqə xanım təkcə dərsdə deyil, yazdıqları ilə də cəmiyyətə yol göstərirdi. O, sadəcə müəllimlərin deyil, hər bir oxucunun müəllimi idi — düşündürən, öyrədən, yönəldən bir ziyalı.
Onun qələm əməyinin ən parlaq təsdiqlərindən biri də “Qızıl qələm” mükafatı idi. Bu mükafat həm bir qələm sahibinə verilən dəyər, həm də onun sözünün cəmiyyətə təsirinin göstəricisi idi. Yaş ötdükcə səhhətində problemlər yaransa da, o, qələmini, şagird sevgisini və maarifçilik ruhunu heç zaman itirmədi. Hətta xəstə olduğu dövrlərdə belə, düşüncəsi yenə cəmiyyət, elm və gələcək nəsillər üzərində olurdu.
2008-ci ilin 24 noyabrı isə Azərbaycan maarifçiliyi üçün ağır gün idi. Uzun sürən xəstəlikdən sonra Şəfiqə Əliyeva bu dünyadan köçdü. Amma o ölmədi — çünki müəllim ölmür. Müəllim özünün yetişdirdiyi şagirdlərdə, yazdığı kitabların səhifələrində, oxucuya ötürdüyü düşüncələrdə, cəmiyyətə verdiyi dəyərlərdə yaşayır.
Bu gün biz Şəfiqə Əliyevanı böyük bir minnətdarlıq hissi ilə xatırlayırıq. O, Azərbaycan təhsilinin tarixində özünəməxsus iz qoymuş, bir çox insanın taleyində işıq olmuş bir şəxsiyyətdir. Onun həyatı bizə göstərir ki, insanın böyüklüyü yalnız vəzifələri ilə deyil, qəlbinin təmizliyi, zəhmətinin səmimiyyəti və insanlara verdiyi dəyər ilə ölçülür.
Şəfiqə Əliyeva bir ömür boyu insanlara işıq oldu — və bu işıq hələ də sönməyib.
Mirhaşim CALALOV,
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
jpg_1763979628.jpg)
