Tehranın nüvə proqramı

İran-ABŞ danışıqlarının növbəti raundu Romada keçiriləcək

Tehran İranın nüvə proqramı üzrə Vaşinqtonla danışıqların növbəti mərhələsinin bu həftəsonu İtaliyanın paytaxtı Romada keçiriləcəyini təsdiqləyib. Bundan əvvəl İran hakimiyyəti Tehran və Vaşinqton arasında danışıqların növbəti raundunun yenidən Omanda keçiriləcəyinə təkid edirdi.

Tehran gözlənilmədən görüşün yenidən Omanda keçiriləcəyini elan etsə də, İran dövlət televiziyasının yeni xəbərində Omanın İtaliya paytaxtında keçiriləcək danışıqlarda yalnız vasitəçi kimi çıxış edəcəyi bildirilib. Xatırladaq ki, Omanın xarici işlər naziri ötən həftəsonu Maskatda iki tərəf arasında keçirilən görüşdə mediator kimi çıxış edib.

Yarım əsrdir münaqişədə olan İran və ABŞ üçün bu danışıqların əhəmiyyəti  çox böyükdür. ABŞ Prezidenti Donald Tramp dəfələrlə Tehranın nüvə proqramı ilə bağlı razılığın əldə olunmayacağı təqdirdə İranın nüvə obyektlərinə hava zərbələri endirəcəklərini bildirib.

İran rəsmiləri silah səviyyəsinə yaxın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını saxlamaqla nüvə silahı hazırlamağa davam edəcəkləri barədə getdikcə daha çox xəbərdarlıq edirlər.

Yeri gəlmişkən, çərşənbə günü İran prezidenti Məsud Pezeşkian Tehran üçün əsas danışıqlar aparan vitse-prezidentlərdən birinin istefasını təsdiqləyib. Məhəmməd Cavad Zərif keçənilki prezident seçkilərində Pezeşkianı dəstəkləyib, lakin uzun müddətdir onun dünya gücləri ilə danışıqlarda həddən artıq güzəştə getdiyini iddia edən  teokratların sərt xətt tərəfdarlarının tənqidinə səbəb olub.

İstefa ilə əlaqədar Pezeşkianın ofisinin bəyanatında deyilir: "Prezident vurğulayıb ki, bir neçə məsələyə görə onun administrasiyası artıq Zərifin dəyərli bilik və təcrübəsindən yararlana bilməz".

59 yaşlı Möhsün İsmayıl strateji məsələlər üzrə yeni vitse-prezident təyin edilib. İranın bir neçə vitse-prezidenti var. Möhsün İsmayıl mötədil siyasətçi və hüquq eksperti kimi tanınır.

Bu arada Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin rəhbəri Rafael Qrossi Məsud Pezeşkian və digər rəsmilərlə görüş üçün Tehrana gəlib.

Tramp 2018-ci ildə ABŞ-ni birtərəfli qaydada sazişdən çıxardıqdan sonra İran öz proqramındakı bütün məhdudiyyətlərdən imtina edərək uranı 60 faizə qədər zənginləşdirib.

Xatırladaq ki, 2015-ci ildə Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı imzalanıb və İran bəzi beynəlxalq sanksiyaların ləğvi müqabilində nüvə fəaliyyətlərini məhdudlaşdırmağa razılaşıb.

İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi ABŞ ilə danışıqlar zamanı Vaşinqtona təzyiq göstərməyə cəhd etməməsi barədə xəbərdarlıq edib və bildirib: "Biz mümkün narahatlıqlara cavab olaraq etimadın yaradılması üzərində işləməyə hazırıq, lakin uranın zənginləşdirilməsi prinsipi müzakirə edilə bilməz".

Əraqçinin xəbərdarlığı, çox güman ki, ABŞ Prezidentinin Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkoffun şərhlərinə aiddir. O, bildirib ki, ABŞ İranın uranın zənginləşdirilməsini 3,67 faizdən yüksək olmayan saflıq səviyyəsi ilə məhdudlaşdırmağa və onun hərəkətlərinə nəzarət etmək üçün etibarlı mexanizm tapmağa çalışır.

ABŞ Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi bununla bağlı  X platformasında yazıb: "İran razılaşması yalnız Trampın razılaşması olduğu təqdirdə tamamlanacaq. İran nüvə zənginləşdirməsi və silah yaratmaq proqramlarını dayandırmalı və ləğv etməlidir".

Uitkoff vurğulayıb ki, dünya üçün ədalətli razılaşmaya nail olmaq çox vacibdir: "Prezident Trampın məndən tələb etdiyi məhz budur". 

Rizvan CƏFƏROV,

"Azərbaycan"