Nəsildən nəslə keçən əmək ənənəsi
Salyan-Neftçala magistral şose yolundan sağa dönüb Xıllı kanalının kənarı ilə cənuba doğru irəliləyirik. "Niva" bir neçə gün əvvəl yağan yağışın əmələ gətirdiyi kiçik gölməçələri keçib gedir. Mənə elə gəlir ki, 25-30 kilometr yol qət etmişik. Fikirləşirəm ki, pambıq sahələri niyə gözə dəymir?
Ətrafda balıqyetişdirmə dambaları, heyvan yataqları görünür. Sükan arxasında oturan yol yoldaşım - pambıqçı fermer Mürsəl Qəfərovdan asfaltdan onun sahəsinə qədər neçə kilometr olduğunu soruşuram. Deyir ki, 8 kilometr yoldur. "Onda bəs niyə ora çata bilmirik?" - soruşanda fermer: "Yol narahatdır deyə yavaş gedirik, ona görə belə uzun görünür", - deyə o cavab verir.
Elə bu vaxt yaşıl rəngli "Conder" nəzərə çarpır. 5-6 dəqiqədən sonra sahəyə çatırıq. "Tarla gəmisi" sahənin o başından bizə tərəf yaxınlaşır. Fermer M.Qəfərov "Bunker dolub, indi boşaltmağa gələcək", - deyə bildirir. "Axı işığı yanıb-sönmür", - deyirəm. "Kombaynçı lafet qoşulmuş traktorçuya işarə edəndə işığı yandırıb-söndürür. İndi buna ehtiyac yoxdur. Qoşa lafet, gördüyünüz kimi, sahənin kənarında dayanıb onu gözləyir. İndi kombaynçı pambıqyığanı ora sürüb bunkeri boşaldacaq", - deyir və əlavə edir: "Bunu belə edirik ki, işdə fasilə yaranmasın. Lafetlər dolan kimi nəqliyyat traktoru qoşa boş lafeti gətirəcək, yedəyindən açıb qoyacaq, dolan lafetləri isə Qaramanlı kəndindəki tədarük məntəqəsinə aparacaq".
Fermerlə ağappaq örpəyə bürünmüş sahəyə giririk. O, kolları bir-bir nəzərdən keçirir. "Açılmamış qoza qalmayıb", - deyərək ağ çiçəyə bənzəyən açılmış qozadan bir ləçək çəkib çiyidlərini sayır, doqquza çatanda çöhrəsindəki təbəssüm bir az da çoxalır. "Deməli, zəhmətimiz hədər getməyib" - deyir.
Mən də onun sevincinə qoşuluram: "Sahənin görünüşü, maşallah, dediyinizi təsdiqləyir". Və sonra soruşuram: "Neçə ildir pambıqçılıqla məşğulsunuz?" Yenə gülümsəyir, ani olaraq fikrə gedib deyir: "Lap çoxdan, uşaqlıqdan desəm, səhv etmərəm. Bir də onu deyə bilərəm ki, özüm və ailəmizdəki digər uşaqlar pambığın çörəyi ilə böyümüşük. Bunu ona görə deyirəm ki, atam Səfər kişi sovetlər zamanında Boyat kəndindəki "1 May" kolxozunda uzun müddət pambıqçılıq briqadiri işləyib. Orden-medallarla təltif olunub. SSRİ Xalq Təsərrüfatı Sərgisinin "Qızıl medal"ını alıb və "Moskviç" minik maşını ilə mükafatlandırılıb. O vaxtlar Neftçala Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi olan İbrahim Qurbanov atamın yaxşı işini, hər il yüksək göstəricilər əldə etdiyini görərək deyib ki, Səfər, gələn il də belə pambıq yetişdirsən, səni Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı almağa təqdim edəcəyik. Lakin ömür vəfa etmir. Atam möhkəm xəstələnir və vəfat edir".
Kombayn bizim dayandığımız yerə gəlib çatır və o biri ləkin kənarında dayanan lafetlərin yanına yol alır. Məsafə çox da uzaq deyil. Biz də pambıqyığan maşının arxasınca gedirik. Kombayn qoşa lafetin yanında dayanan kimi Nüsrət Məmmədov, Novruz Zeynalov və Əkbər Mövlayev cəld lafetlərə qalxırlar. "Conder"in sürücü-mexaniki Bəxtiyar Əliyev idarə etdiyi maşını asta-asta lafetin kənarına verib bunkeri qaldırır. Pambıq yerə dağılmasın deyə o bu işi çox ustalıqla həyata keçirir. Pambıq hissə-hissə lafetlərə axır. Lafetlərədə isə pambığı adlarını çəkdiyimiz işçilər yayaraq ayaqlayırlar. Bunker boşalır. Sürücü-mexanizator B.Əliyev yenidən kombaynı sahəyə sürür.
Bu vaxt fermer M.Qəfərovun oğlu Səfər də digər qoşa lafeti gətirən traktorla iş üstünə yetişir. Atası ondan işçilərin günorta yeməyini gətirib-gətirmədiyini soruşur. Oğlu "Ata, heç narahat olma, hər şey qaydasındadır" - deyir. Tez bir zamanda traktor boş lafetlərdən açılıb dolu lafetlərə qoşularaq yola salınır. Oğlanın belə operativliyi diqqətimi cəlb edir. Odur ki, fermerdən neçə oğlu olduğunu soruşuram. "Tək bir oğlum var". Sonra əlavə edir: "Dörd qızım da var". Məlum olur ki, qızlarını köçürüb, yeddi nəvə babasıdır. "Bəs neçə oğul nəvən var?" - deyirəm. Gülür: "Zalımın balası gərək evlənə ki, usağı ola da. Artıq 29 yaşı var. Ali təhsilli ekoloqdur. İstəyirdim, dövlət qulluğunda işləsin. Deyir, onda 1000 manat maaş alacağam. Sənə kömək edib öz təsərrüfatımızda çalışsam, ondan qat-qat çox qazanaram. Baxıb görürəm, düz deyir. Təsərrüfatda çalışmağın nəyi pisdir ki? Bir də ki evlənmək məsələsi var. Anası, bacıları, mən özüm çox deyirik. Hələlik bir nəticəsi yoxdur. Yaxından, uzaqdan münasibini tapa bilmirik. İndi qızları da tanımaq olmur. Bir tanışım var. Bir neçə ay əvvəl oğlu üçün bir nəfərin qapısına elçiliyə gediblər. Qız evi oturmağa 3-4 stul tapa bilməyib. Süfrəyə gətirdikləri stəkan-nəlbəkinin hərəsi bir cür olub. Səhəri gün xəbər gəlib ki, qız deyir, oğlanın Bakıda evi olsa, ona gedərəm. Bax zəmanə belə xarab olub. Soruşmaq lazımdır ki, Bakı sənin hansı dərdinə dərmandır?!"
Söhbəti yenidən təsərrüfat məsələlərinə, pambıqçılığa yönəldirik. Məlum olur ki, Mürsəl Qəfərov bu il 44 hektarda pambıq əkib-becərib. Bunun üçün hələ yanvar ayında "Prime Cotton" MMC-nin Neftçala rayonunun Aşağı Qaramanlı kəndindəki filialı ilə müqavilə bağlayıb. Deyir ki, sağ olsunlar, filialın rəhbərliyi, mütəxəssisləri həmişə onların yanında olub, lazım olan göstəriş və tövsiyələrini veriblər. 6 dəfə cərgələrarası kompleks becərmə aparıb. Kür çayında bu il suyun səviyyəsi yaxşı olduğundan sahələri 2 dəfə suvarıb.
Əkində qardaş Türkiyədən gətirilən lifsiz "Bəyaz altun" toxum növündən istifadə edib. Səpin zamanı çiyidlə birlikdə torpağın hər hektarına150 kiloqram ammofos gübrəsi verib. Bitkilərin yaxşı inkişaf etməsi, məhsuldar olması üçün hər hektara birinci kultivasiya ilə 200 kiloqram azot, sonrakı becərmə dövründə 200 kiloqram karbamid gübrəsi verib. Bunlardan əlavə, 3 dəfə kökdənkənar yemləmə aparıb. Sovka ilə mübarizə tədbirlərini həyata keçirib.
Pambıqçılıqla məşğul olanlar yaxşı bilirlər ki, becərmə zamanı ən vacib şərtlərdən biri də cərgələr arasında bitən müxtəlif növ alaq otlarının təmizlənməsidir. Lakin bu işin texnika və dərmanlarla tam şəkildə aradan qaldırılması hələ ki mümkün deyil. Buna görə işçi qüvvəsinə ehtiyac bu gün də qalmaqdadır. Becərmə dövründə işçi tapmaq da müşkül məsələlərdən biridir. Fermer Mürsəl Qəfərov bu işin də həlli yolunu tapıb. Bankədən qız-gəlinlərdən ibarət briqada yaradıb. Onların hər birinə gündəlik əməkhaqqı verməklə bərabər, səhər evlərindən sahəyə, işin sonunda sahədən evlərinə xüsusi nəqliyyatla gedib-gəlmələrini təmin edib.
Bacarıqlı fermer öz işini günün, zamanın tələbləri səviyyəsində qurub. Təsərrüfatı üçün şum, becərmə traktorları, mala və s. texnikalar alıb. Bu da ona bütün aqrotexniki tədbirləri vaxtında və keyfiyyətlə görməsinə imkan verməklə yanaşı, məhsulun maya dəyərini də aşağı salıb.
İndiyədək 44 hektar sahənin 25 hektarının məhsulunu toplayıb. Hamısını da maşınla. Məhsuldarlıq ürəkaçandır - hələlik hər hektardan 50 sentner pambıq götürüb. Sonda bu rəqəmin 54-55 sentner olacağı gözlənilir.
Onu da qeyd edək ki, Mürsəl Qəfərov ali təhsilli kənd təsərrüfatı işçisidir. 1989-cu ildə Gəncə Kənd Təsərrüfatı Akademiyasının Zoomühəndislik fakültəsini bitirib. Bir müddət kəndlərindəki kolxozda ixtisası üzrə işləyib. Kolxozlar ləğv edilib, torpaqlar paylandıqdan sonra fermer təsərrüfatı yaradıb. Pay torpağını və icarəyə götürdüyü torpaqları əkib-becərməyə başlayıb. Öz ixtisasını da yaddan çıxarmayıb. Təsərrüfatının bir qolu kimi heyvandarlığın inkişafına səy göstərib. Əməyi qiymətləndirilib. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2021-ci ildə 2-ci dərəcəli "Əmək ordeni" ilə təltif olunub.
Belə bir deyim var: "Ataların yolu oğulların yoludur". Bu gün bu missiyanı, bu ailə ənənəsini Nefçala rayonunun Boyat kəndində yaşayan Mürsəl və Səfər Qəfərovlar davam etdirirlər. Bu, əməklə yoğrulan bolluq, firavanlıq yoludur.
Seyran CAVADOV,
"Azərbaycan"
