Delfinlərlə ünsiyyət üçün «DolphinGemma» süni zəka modeli təqdim edilib

Planetin ən ağıllı canlılarından biri hesab olunan delfinlər birr-birlərinə yeni bacarıqlar öyrədir və güzgüdə özlərini tanıya bilirlər. Onilliklərdir ki, alimlər delfinlərin ünsiyyət üçün istifadə etdikləri mürəkkəb fit və çıqqıltı səslərini anlamağa çalışırlar. “Google”un yeni açıq mənbəli süni zəka modeli və “Pixel” smartfonları bu məsələdə mühüm rol oynayıblar. Generativ süni zəkanın tətbiq oluna biləcəyi yeni sahələr axtaran “Google” “Wild Dolphin Project” (WDP) ilə əməkdaşlığa maraq göstərməyə başlayıb. Bu tədqiqat qrupu 1985-ci ildən bəri Atlantik ləkəli delfinlərinin davranışlarını və ictimai münasibətlərini öyrənir. WDP-nin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri delfinlərin çıxardıqları səslərin onların sosial qarşılıqlı əlaqəsinə necə təsir etdiyini təhlil etməkdir.

Delfinlərin “səsli ünsiyyət” strukturu və nümunələrini anlamaq, bu ünsiyyətin tam bir dil səviyyəsinə çatıb-çatmadığını müəyyənləşdirmək üçün vacibdir. İndiyədək toplanmış sualtı yazılar sayəsində tədqiqatçılar bəzi əsas hərəkətləri müəyyən səslərlə əlaqələndirə biliblər. Məsələn, onların müəyyən etmiş olduqları fit səsləri var ki, görünür, bunlar fərdi “adlar” kimi istifadə olunur və bu da iki fərqli delfinin uzaq məsafədən bir-birini tapmasına imkan verir. Delfinlər, həmçinin münaqişə zamanı alimlərin “çığırtı” adlandırdıqları səslənmə nümunələrini davamlı olaraq çıxarırlar. WDP-nin əsas məqsədi delfin dilində “danışmaq”dır.

Generativ süni zəka modeli “DolphinGemma” “Google” tərəfindən hazırlanmış açıq süni zəka modelləri olan “Gemma” əsasında qurulub. Bu model “Google”un hazırladığı “SoundStream” adlı audio texnologiyasından istifadə edir və “Wild Dolphin Project” tərəfindən toplanmış akustik arxivlə öyrədilib. Komanda ümid edir ki, “DolphinGemma” mürəkkəb ünsiyyət nümunələrini aşkar etməyə kömək edəcək və nəticədə ümumi bir lüğət yaratmaq mümkün olacaq.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu proqnozlaşdırılmış tokenlər elə səs ardıcıllıqları ola bilər ki, onları delfinlər anlaya bilsinlər. “Google DolphinGemma” modelini WDP-nin tədqiqat yanaşmasını nəzərə alaraq hazırlayıb. Alimlər sahə tədqiqatlarında “Pixel” smartfonlardan istifadə edirlər ki, bu da model üçün əlavə texniki tələblər yaradır. Süni zəka modellərini smartfon üzərində işə salmaq çətin vəzifədir, çünki bu cihazların resursları məhduddur. Model nə qədər böyük və funksional olarsa, bir o qədər çox operativ yaddaş və hesablama gücü tələb olunur.

Son bir neçə il ərzində WDP komandası Corciya Texnologiya İnstitutunda hazırlanmış və “Pixel 6” smartfonu əsasında qurulmuş “CHAT” (Cetacean Hearing Augmentation Telemetry) adlı cihazdan istifadə edir. Komanda “CHAT”ı delfin səslərini yazmaq, dinləmək və sintez etmək üçün tətbiq edir. 2025-ci ilin yay tədqiqat mövsümü üçün “Google WDP” komandasının üzvlərinə “Pixel 9” smartfonları təqdim edəcək. Bu, “CHAT” cihazına eyni anda həm dərin öyrənmə modellərini, həm də nümunə uyğunlaşdırma alqoritmlərini işə salmağa imkan verəcək.

 Ülkər XASPOLADOVA,

“Azərbaycan”