Gələn il Bakıda keçiriləcək 13-cü Ümumdünya Şəhərsalma Forumu (WUF13) Azərbaycanın urban inkişafı sahəsində qlobal mərkəzə çevrilmə yolunda atdığı ən mühüm addımlardan biridir. Bu, yalnız beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi etmək deyil, həm də ölkənin, xüsusilə də işğaldan azad olunmuş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında tətbiq etdiyi unikal və innovativ şəhərsalma modelini bütün dünyaya nümayiş etdirmək üçün strateji platformadır. Bu yanaşmanın qlobal diplomatiya və regional bərpa istiqamətində cəmləşməsi ölkənin gələcək urban inkişaf strategiyasının əsasını təşkil edir.
AZƏRTAC mövzu ilə əlaqədar məqaləni təqdim edir.
Azərbaycanın qlobal urban gündəmindəki mövqeyi
WUF13-ün Bakıda keçirilməsi BMT-nin Məskunlaşma Proqramı (UN-Habitat) tərəfindən Azərbaycanın şəhərsalma sahəsindəki irəliləyişlərinin və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə (DİM) sadiqliyinin etirafıdır. Tədbirin “Hər kəs üçün yaşayış yerləri: Təhlükəsiz, dayanıqlı şəhərlər və yaşayış məskənləri” mövzusu Azərbaycanın ərazilərini yenidən quran bir ölkə olaraq qarşısına qoyduğu əsas məqsədlə üst-üstə düşür.
• Platforma rolu: Bakının ev sahibliyi edəcəyi bu tədbir postmünaqişə dövrünün bərpası, iqlim dəyişikliyinə dözümlülük və "Ağıllı şəhər" texnologiyalarının tətbiqi kimi vacib mövzularda təcrübə mübadiləsi üçün Qərb və Şərq arasında körpü rolunu yerinə yetirəcək.
• İnvestisiya cəlbediciliyi: Forum Azərbaycanın infrastruktur və yaşayış məntəqələrinin bərpası layihələrinə beynəlxalq investisiyaların cəlb edilməsi üçün əlverişli şərait yaradır.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur: yeni şəhərsalma manifesti
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yenidən qurulması prosesi Azərbaycanın şəhərsalma fəlsəfəsinin “Building back better” (Daha yaxşı bərpa etmə) prinsipinin ən bariz təzahürüdür. Bu, sadəcə dağılmışı bərpa etmək deyil, həm də regionu gələcəyin çağırışlarına hazır olan modern, dayanıqlı və yüksək texnologiyalı bir məkana çevirmək məqsədi daşıyır. "Ağıllı şəhər" və "Yaşıl şəhər" konsepsiyalarının sintezi burada açıq-aydın görünür. Qısaca desək, bu ərazilərdə şəhərsalma iki əsas sütun üzərində qurulur:
1. Ağıllılıq
-Texnoloji innovasiya: Şəhərlərin idarəetmə sistemləri, ictimai xidmətlər (su, işıq, qaz), nəqliyyat və təhlükəsizlik sahələri rəqəmsallaşdırılır. Məsələn, Ağdam, Füzuli və Cəbrayıl kimi şəhərlərdə və pilot "Ağıllı kənd" layihələrində (məsələn, Zəngilanın Ağalı kəndi) müasir sensorlar və IoT (Əşyaların interneti) texnologiyalarından istifadə edilir.
-Enerji səmərəliliyi: Ağıllı enerji şəbəkələrinin tətbiqi və binalarda enerji istehlakına nəzarət olunması enerji itkisini minimuma endirir.
2. Yaşıllıq və dayanıqlılıq
-Bərpaolunan enerji: Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun zəngin su, Günəş və külək enerjisi potensialından istifadə olunur. Prezident İlham Əliyev tərəfindən regionun "Yaşıl enerji zonası" elan edilməsi tikinti standartlarında ekoloji təmiz materialların və enerji səmərəli memarlıq həllərinin prioritetləşdirilməsini, mövcud yaşıllıqların qorunması və yenilərinin salınmasını nəzərdə tutur.
-Ekoloji bərpa: Şəhərsalma prosesi ətraf mühitin qorunması, çayların və su mənbələrinin bərpası, biomüxtəlifliyin qorunması ilə paralel aparılır.
WUF13-də “Azərbaycan modeli”
Hər bir şəhər və kənd üçün xüsusi baş planların hazırlanması xaotik tikintinin qarşısını alır və gələcək inkişafın sistemli olmasını təmin edir. Bu baxımdan funksional zonalaşdırma önəmlidir. Qeyd edək ki, baş planlar işgüzar, yaşayış, istirahət və sənaye zonalarının optimal balansını təmin edir.
Şəhər dizaynı piyada və velosipedçilərə üstünlük verən, sıx yaşayış məntəqələri əvəzinə icma hissini gücləndirən azmərtəbəli tikinti və geniş ictimai məkanların yaradılmasına yönəlib. Bu, insanların öz yurdlarına könüllü və təhlükəsiz qayıdışını stimullaşdırmaq üçün əsas şərtdir.
Bu baxımdan Azərbaycanın Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində hazırladığı master-planlar, yaşıl enerji hədəfləri və infrastruktur layihələri bir Azərbaycan modeli yaradır. Forum vasitəsilə bu model beynəlxalq səviyyədə nümayiş etdirilə, təcrübə mübadiləsi üçün təqdim oluna bilər. Bu isə həm ölkənin brendini gücləndirəcək, həm də investisiya cəlbinə kömək edəcək.
Bir sözlə, WUF13-ün Bakıda keçirilməsi, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində yeni şəhərsalma yanaşmalarının tətbiqi Azərbaycan üçün strateji mərhələdir. Bu mərhələ, eyni zamanda, ölkəmizin urbanizasiya, bərpa və dayanıqlı şəhərlər baxımından vizyonunu yenidən formalaşdırmaq imkanı verir.
