Qocalmamaq üçün nə edək?
Bəşər tarixi boyunca ömrü uzatmaq üçün minlərlə üsuldan istifadə edilib. Genetik olaraq insan 120 il yaşamalı olsa da, ömür əslində çox qısalıb. Ömür uzunluğunun cəmi 25 faizi irsiyyət faktorundan, geri qalanı isə həyat tərzindən asılıdır.
Mütəxəssislər hansı vərdişlərin insan ömrünü neçə il uzadıb və ya azaldacağını araşdırıblar. Bundan sonra ABŞ-nin tədqiqatçılar qrupu belə qənaətə gəlib ki, 1965-ci ildən sonra doğulanların ömrü daha qısa olub. Bunun səbəbləri zərərli qidaların istehlakı, stresli həyat, piylənmə və oturaq həyat tərzidir.
Aktiv həyat tərzi ömrü 4 ilə qədər uzadır
Hazırda dünyanın ən uzun-ömürlü insanı 117 yaşlı Maria Branyas Moreradır. Qadının uzun ömür sürməsinin sirrini öyrənmək üçün aparılan tibbi müayinələrdən sonra məlum olub ki, o, çox yaxşı yaddaşa sahibdir və ürək-damar sistemində heç bir problemi yoxdur. Həm də bunun yalnız genlə deyil, həyat tərzi ilə əlaqəli olduğu bildirilib.
Mütəxəssislər qocalma prosesini yavaşlatmaq və bioloji yaşı azaltmaq üçün bir sıra təkliflər də irəli sürüblər. Harvard Tibb Məktəbinin apardığı araşdırmaya görə, hər gecə 7-9 saat yatmaq kişilərin ömrünü 4,7 il, qadınlarınkını isə 2,4 il artırır. Müntəzəm fiziki fəaliyyət ömrü 4 il uzada bilər.
Susuzluq qocalmanı sürətləndirir
Həkimlər bildirirlər ki, sağlamlıq üçün gündəlik 2-3 litr maye qəbuluna diqqət yetirmək lazımdır. Belə ki, orqanizm susuzlaşdıqda qanda duz səviyyəsi artır, bu da qocalma prosesini və xroniki xəstəliklərin gedişatını sürətləndirir. Aparılan tədqiqatlarda yüngül susuzlaşmanın insan ömrünü 6 ay qısaltdığı bəlli olub. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, maye dedikdə yalnız su nəzərdə tutulur. Tədqiqatlar göstərir ki, bir stəkan şərab ömrü bir il uzada bilər. Lakin tövsiyə olunan həddi aşdıqda, hər hansı spirtli içkidən həftədə 6-7 stəkan qəbul etdikdə bu, əks reaksiya verir.
Qida rasionuna diqqət etmək lazımdır
Uzunömürlülüyün sirlərindən biri də düzgün və balanslaşdırılmış qida rasionuna riayət etməkdir. Dünyanın ən qədim xalqları arasında sağlam həyatın sirlərini kəşf edən tədqiqatçı Den Buetnerin fikrincə, uzun ömrün sadə bir sirri var: sağlam qidalanma. Ən çox uzunömürlü insanların İtaliyada Sardiniya və Yaponiyada Okinava kimi mavi zonalarda yaşadığı bilinir. O deyir ki, keçmişdə mavi zonalarda yaşayan insanlar ayda cəmi beş dəfə ət və nadir hallarda balıq yeyirdilər. Son 100 ildə beş mavi zonanın hamısında aparılan qidalanma araşdırmaları bu bölgələrdəki insanların çox ət yemədiyini göstərir. Onların qidalarının təxminən 90 faizi bitki mənşəlidir. Belə ki, ət yaxşı bir protein mənbəyi olsa da, həddindən artıq qırmızı ət yemək xolesterolu yüksəldir və ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır.
Lif və zülallarla zəngin bitkilər ömrü uzadır
D.Buetner deyir ki, yarpaqlı göyərtilər və paxlalılar uzunömürlülük siyahısında birinci yerdə olmalıdır. Lif və zülallarla zəngin lobya, mərcimək və noxud kimi paxlalı bitkilər həm ucuzdur, həm də bişirilməsi rahatdır. O bildirir ki, sağlam xalqları qidalandıran spagetti, düyü və əriştə deyil, onlara əlavə edilən ədviyyatlar, göyərti və tərəvəzlərdir. Məsələn, Yaponiyada yüzlərlə növ göbələk, soğan, lobya, turşu və yeməklərə müxtəliflik qatan digər fermentləşdirilmiş qidalar var.
Bir çox Aralıq dənizi ölkələri böyük miqdarda keçi pendiri, qatıq və digər süd fermentləri istehlak edirlər. Sardiniyada təxminən 1960-cı ilə qədər insanlar daha çox çörək və pendir yeyirdilər. Fermentasiya edilmiş qidalar həzmi yaxşılaşdırır və 2-ci tip diabet və ürək xəstəliyi kimi xroniki xəstəliklərin riskini azaldır.
Sevgi insanı qocalmağa qoymur
Uzunömürlüyə başqa amillər də təsir edir. Tədqiqatçılar sübut ediblər ki, sevgi münasibətləri insanları beş faiz daha yavaş qocaldır. Bununla heç bir əlaqəsi olmayan insanlar isə 20 faiz daha tez qocalırlar. Ümumilikdə isə müəyyən edilib ki, xoşbəxt evliliyin hər on ili ömrü 1,5 il uzadır.
Ohayo Dövlət Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan araşdırmalar zamanı dini inancları olan insanların inancsızlara nisbətən təxminən dörd il daha çox yaşadığı aşkar edilib. Belə ki, könüllülük əsasında insanlara kömək etmək, xeyriyyəçilik ilə məşğul olmaq psixi sağlamlığa müsbət təsir edir, immuniteti gücləndirərək orqanizmi xəstəliklərdən qoruyur.
2020-ci ildə Exeter Universiteti və London Kral Kollecinin tədqiqatçıları yaşı 50-dən yuxarı olan 20 min insanı sınaqdan keçirib və müəyyən ediblər ki, müntəzəm olaraq söz və nömrə tapmacalarında iştirak edənlərin, stolüstü oyunlar oynayanların və pazl həvəskarlarının beyin funksiyaları daha yaxşı fəaliyyət göstərir və onlar yaşıdlarından 10 yaş daha gənc orqanizmə sahib olurlar.
Stres ömrü qısaldır
İnsan ömrünü qısaldan mühüm amillərdən biri stresdir. Finlandiyalı alimlər müəyyən ediblər ki, güclü stres altında olmaq kişilərin həyatını 2,8 il, qadınların isə 2,3 il qısaldır.
ABŞ Xəstəliklərin Qarşısının Alınması Mərkəzlərinə görə, xərçəng riski zərərli vərdişlərdən ən çox yayılanı olan siqareti tərgitdikdən 5-10 il sonra yarıya enir, 20 ildən sonra isə tütün məhsulu istifadə etməyənlərlə bərabərləşir. Əks halda siqaret istifadəçilərinin ömrü 10 il azalır.
Oturaq həyat tərzinin insanın sağlamlığına zərərləri hər zaman dilə gətirilir. Aparılan elmi tədqiqatlar da bunun gerçək olduğunu sübut edir. Hətta oturaq həyat tərzinin sağlamlıq üçün siqaret qədər zərərli olduğu müəyyən edilib. Kaliforniya Universiteti tərəfindən aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, hər gün on saat və ya daha çox oturmaq insanı 8 il qocaldır. Bunun qarşısını almaq üçün mütəxəssislər hər gün açıq havada gəzməyi, idmanla məşğul olmağı və qida rasionuna diqqət etməyi tövsiyə edirlər.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
Digər Xəbərlər
QƏZETİN ÇAP VERSİYASI
XƏBƏR LENTİ Bütün xəbərlər
Ukrayna 1000 kilometrdən çox uçuş məsafəsi olan hücum pilotsuz təyyarələrinin istehsalına başlayıb...
30 Iyun
İsmayıllıda torpaq sürüşməsi səbəbindən Qoydan kəndinin sakinləri köçürülür
30 Iyun
Zelenski: Ukraynanın əlavə hava hücumundan müdafiə vasitələrinə ehtiyacı var
30 Iyun
Hərbi institutda hərbi vətənpərvərlik mövzusunda tədbir keçirilib
30 Iyun
Sabah Bakıda hava əsasən yağmursuz keçəcək
30 Iyun
Avstriyada Millətlər Festivalında Azərbaycan mədəniyyəti təbliğ olunub
30 Iyun
Azərbaycanın energetika naziri İtaliyaya səfər edib
30 Iyun
Xarici işlər nazirinin müavini Xorvatiyada işgüzar səfərdə olub
30 Iyun
Rusiyanın Xəzər flotiliyasının hərbi gəmiləri Bakı limanını tərk edib
30 Iyun
Fransada növbədənkənar parlament seçkiləri üzrə səsvermə başlayıb
30 Iyun
DİQQƏT ÇƏKƏNLƏR
Prezident İlham Əliyev BMT-nin Baş katibinin müavini və Ətraf Mühit Proqramının icraçı direktorunu q...27 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/27/1719473706217621927_1200x630jpg-1719477132.jpg)
Prezident İlham Əliyevə İtaliyanın “Leonardo” şirkətinin istehsalı olan hərbi nəqliyyat təyyarəsi tə...26 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/26/17193913105429036540_1200x630jpg-1719393315.jpg)
Azərbaycan beynəlxalq əməkdaşlıq platformasına çevrilir25 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/25/manwetttjpg-1719265024.jpg)
İlham Əliyevin əməkdaşlıq modeli qlobal platformaya çevrilir21 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/21/1647332818_ef00f73450eae074135fcd9c4cacf6d8 Копированиеjpg-1718925466.jpg)
Qurtuluş missiyası15 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/15/saytjpg-1718404077.jpg)
ÇOX OXUNANLAR
Prezident növbədənkənar parlament seçkilərini təyin etdi29 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/29/1583835201167192134jpg-1719605770.jpg)
Sülh uğrunda müharibə26 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/26/1656311658_e346c3b9742c001ff2f42ef9aa7170cajpg-1719357575.jpg)
Davamlı inkişaf, səmərəli islahat, real nəticə25 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/25/4jpg-1719265162.jpg)
Böyük tarixdən başlanan Zəfər yolu23 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/23/babaaajpg-1719094277.jpg)
“Euronews” televiziyasında Prezident İlham Əliyevin müsahibəsi yayımlanıb22 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/22/17190365625934912960_1200x630jpg-1719036839.jpg)
Adın nədir - Daşdəmir...21 Iyun 2024
![](/uploads/img/posts/2024/06/21/susajpg-1718926127.jpg)
OXUCU MƏKTUBLARI
NƏŞRLƏRİMİZ
BAŞ REDAKTORDAN
Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var! Qoynunda dünyaya göz açdığımız, minbir nemətindən dadıb isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu Vətən müharibəsində zəfər çalaraq erməni işğalçılarını kapitulyasiyaya məcbur etdi, düşməni qovaraq ərazi bütövlüyünə nail oldu.
Bununla da Azərbaycan yeni inkişaf dövrünə qədəm qoydu.
Bu dövrdə dünyada mürəkkəb və ziddiyyətli proseslər davam etməkdədir!
Hələ də dünyada ədalətsizliklər mövcuddur!
Hələ də dünyada ikili standartlar var!
Hələ də dünyada güclülər zəiflərin haqqını tapdalamaq istəyir!
Odur ki, biz daima güclü olmalıyıq.
Güclü olmağın əsas şərti isə bizim birliyimizdir!
Dünyanın harasında yaşamağımızdan, hansı sahədə çalışmağımızdan asılı olmayaraq, əlbir və əlaqəli fəaliyyət göstərməyi bacarmalıyıq.
Azərbaycan naminə, onun dünyada yeri, yüksək nüfuzu uğrunda daim birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Yalnız bu halda anamız Azərbaycanı qoruya, yüksəldə və hamımız üçün qürur mənbəyinə çevirə bilərik.
Ulu yurdumuzun adını daşıyan "Azərbaycan" qəzeti də bu amala xidmət edir.
Əziz azərbaycanlılar! Sizi Azərbaycan naminə, övladlarımızın firavan və xoşbəxt gələcəyi uğrunda əlbir və əlaqəli fəaliyyətə çağırıram!