Avropada əhali qocalır, rəqabət qabiliyyəti aşağı düşür

Avropa əhalisinin sürətlə qocalması Avropa Komissiyasının qarşısında duran növbəti ən böyük problemlərdən biri olacaq. Ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, yaşlı əhalinin artan nisbəti Avropa İttifaqının (Aİ) rəqabət qabiliyyətini təhdid edəcək, işçi qüvvəsi çatışmazlığını daha da pisləşdirəcək, dövlət xərclərini artıracaq və regional bərabərsizliyi dərinləşdirəcək. 

Bundan  əlavə, Aİ əhalisinin bir neçə il ərzində azalmağa başlayacağı proqnozlaşdırılır.

Ekspertlər qeyd edirlər ki, Avropa qocalır və bu, iqtisadi rifaha təsir edə bilər. Avropa Komissiyası 65 və yuxarı yaşda olan əhalinin nisbətinin hazırda 21 faizdən  2070-ci ildə 30 faizə qədər artacağını proqnozlaşdırır. Eyni müddət ərzində Aİ-də yaşı 80 və yuxarı olan sakinlərin nisbəti 6 faizdən 13 faizə yüksələcək.

Digər tərəfdən, "Stanley Morgan" bankının analitiklərinin hesablamalarına görə, 2040-cı ilə qədər Avropa İttifaqının əmək qabiliyyətli sakinlərinin (15-64 yaş) sayı 6,5 faiz azalacaq ki, bu da avrozonanın ümumi daxili məhsulunu 4 faiz azalda bilər.

Avropa Komissiyasının demoqrafiya məsələləri üzrə vitse-prezidenti Dubravka Suica bildirib ki, Aİ ölkələri əhalinin sürətli qocalması ilə üzləşib: "Niderlandda əsas problem mənzil çatışmazlığı və əhalinin sıxlığıdır, İspaniyanın bəzi bölgələrində isə əhalinin azalmasıdır. İtaliyada əsas problem doğum səviyyəsinin azalması və əhalinin qocalmasıdır. Yunanıstan əhalinin ən sürətlə qocaldığı Aİ ölkəsidir,  Xorvatiya isə  gənclərin mühacirəti ilə mübarizə aparır".

Aİ-də əhalinin artması ilə bağlı ciddi problemlər var. 2022-ci ildə Avropa İttifaqının 27 ölkəsində 3,8 milyon uşaq doğulub. Yeni doğulanların sayı onilliklər ərzində ilk dəfə olaraq 4 milyondan aşağı düşüb.

Bu ilin əvvəlinə Aİ-də 451 milyon insan yaşayırdı. "Eurostat" hesab edir ki,  əhali 2026-cı ildən azalmağa başlayacaq. 2100-cü ildə Aİ-nin əhalisinin 420 milyondan az olacağı proqnozlaşdırılır. İndi bu rəqəm 451 milyon təşkil edir. Bundan əlavə, 80 yaşdan yuxarı insanlar 20 yaşdan kiçik insanlardan daha çox olacaq.

Demoqraf Aviva Vittenberq-Koks hesab edir ki, Qərb ölkələrində müşahidə olunan aşağı doğum nisbətləri və sürətli qocalma qismən qadınların əmək bazarına daxil olması ilə bağlıdır. Ekspert "Əl-Cəzirə" telekanalına müsahibəsində deyib: "Biz ailədə məhsuldarlıq səviyyəsini aşağı saxlayan yeni gender rollarını tam qəbul etməmişik və onlara uyğunlaşmamışıq, çünki bu gün cütlüklərin uşaq sahibi olmaq imkanı olduqca çətindir. Sistemlərimizi, iqtisadi sistemlərimizi, xüsusən də məşğulluq siyasətlərimizi daha çox ailə və valideynlər üçün uyğunlaşdırsaq, düşünürəm ki, bu, şübhəsiz ki, kömək edəcəkdir. Amma bu, kifayət etməyəcək".

Demoqrafik dəyişikliklər əmək bazarına mənfi təsir göstərərək, iqtisadi artıma, məhsuldarlığa və innovasiyaya mane ola biləcək geniş işçi çatışmazlığı yaradacaq və beləliklə, Aİ-nin digər əsas iqtisadiyyatlarla müqayisədə rəqabət qabiliyyətinin aşağı düşməsini sürətləndirəcək.

Ən pis ssenarinin qarşısını almaq üçün Avropa Komissiyası üzv dövlətlərə gender maaş fərqinin azaldılması, iş-həyat balansının yaxşılaşdırılması, vergi güzəştləri təklifi, uşağa baxım xərclərinin azaldılması və gənclərin keyfiyyətli işlərə və mənzillərə çıxışının asanlaşdırılması kimi qəti tədbirlər görməyi tövsiyə edir.

Avropa Komissiyası həmçinin yaşlı insanların bacarıqlarını artırmaq və çevik iş saatları təklif etməklə onların əmək bazarında saxlanmasına kömək etməyi zəruri bilir.

Rizvan CƏFƏROV,

"Azərbaycan"