Bir salam ən böyük anlaşılmazlıqları həll edə bilər
Hər il noyabrın 21-də dünyanın 180-dən çox ölkəsində qeyd edilən Ümumdünya Salam Günü bəşəriyyətə sadə, amma dərin bir mesaj verir: sülhün bünövrəsi böyük bəyanatlar deyil, insanların bir-birinə "salam" deməsindən başlayır. Bu günün tarixi 1973-cü il Yom Kippur müharibəsindən sonra amerikalı qardaşlar Brayn və Maykl MakKormak tərəfindən sülh çağırışına dəstək kimi yaranıb. Onlar hesab edirdilər ki, diplomatiya savaşın alternatividir və ən kiçik jest belə qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirə bilər. Gündəlik həyatımızda çox adi görünən salamlaşma mədəniyyəti, əslində, fərdləri yaxınlaşdıran, gərginlikləri azaldan və ünsiyyətə yol açan mühüm sosial körpüdür.
"Salam" sözü bir çox dildə qapalı qalan münasibət qapılarını açan ilk açardır. Azərbaycan cəmiyyətində salamlaşma həm də dərin mədəni köklərə malikdir. Türklərdə "selam", ərəblərdə "salam", iranlılarda "səlamat" deyilişi eyni kökdən gəlir və "əmin-amanlıq, təhlükəsizlik, xeyir-dua" mənalarını daşıyır. Ölkəmizdə böyüyə salam verilmədiyi zaman bu, təkcə ədəbsizlik kimi deyil, həm də qarşıdakının varlığını görməmək, ona hörmət göstərməmək kimi qiymətləndirilir. Yəni bir salam nəzakət qaydası olmaqla yanaşı, sosial harmoniyanın da vacib elementidir.
Müasir dövrdə texnologiyanın sürətli inkişafı insanların əlaqə qurmasını asanlaşdırsa da, yaxın ünsiyyətin azalmasına, salamlaşmanın formal bir ifadəyə çevrilməsinə səbəb olub. Bir çox halda mesajlarda göndərilən qısa "salam" yazısı, qarşılıqsız görünən emojilər və ya avtomatik cavablar insan münasibətlərindəki səmimiliyi əvəz etmir. Halbuki salamlaşma göz kontaktı, səs tonu və bədən dili ilə birlikdə insanlara "səni görürəm, səni qəbul edirəm və sən mənim üçün əhəmiyyətlisən" mesajını ötürür. Bu, psixologiyada "tanınma ehtiyacı" adlandırılan sosial və emosional tələbatın qarşılanmasında mühüm rol oynayır.
Ümumdünya Salam Gününün universal çağırışı məhz budur: insanlar müxtəlif dillərdə, fərqli cəmiyyətlərdə, hətta ziddiyyətli mövqelərdə olsalar belə qarşılıqlı hörmət və dialoqun başlaması üçün ilk addımı ata bilərlər. Sülh yalnız dövlət adamlarının imzaladığı sazişlərlə deyil, gündəlik həyatda mənəvi körpülərin qurulması ilə möhkəmlənir. İş yerində səhər bir-birini salamlayan həmkarlar arasında əməkdaşlıq daha rahat formalaşır. Məktəbdə müəllimin şagirdə, şagirdin müəllimə salam verməsi qarşılıqlı etimadı artırır. Hər dəfə bir insana salam verməklə onun gününə kiçik, amma müsbət təsir göstərmək mümkündür.
Bu günün mahiyyəti həm də sosial parçalanmanın qarşısını almaqdır. Dünyanın bir çox ölkəsində müxtəlif səbəblərlə siyasi, dini, etnik və ya sosial gərginliklər yaranır. İnsanlar bəzən bir-birini tanımadan, bir kəlmə kəsmədən düşmən kimi qəbul edirlər. Halbuki sosiologiya araşdırmaları göstərir ki, sadə salamlaşma belə insanlar arasında empatiyanı artırır, "biz" və "onlar" ayrımını zəiflədir.
"Salam" sözünün təsir dairəsi təkcə sosial münasibətlərlə məhdudlaşmır. Bu söz insan psixologiyasında sakitlik oyadır, beyində müsbət emosiyalarla bağlı olan sistemləri aktivləşdirir. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, salamlaşarkən gülümsəmək və göz kontaktı yaratmaq sosial bağlılıq hormonları olan oksitosin və serotonin səviyyəsini yüksəldir. Bu hormonlar insanın həm özünün, həm də qarşı tərəfin emosional tonunu yüngülləşdirir, stressi azaldır. Buna görə də bir çox korporativ mədəniyyətdə işçilərin günə salamlaşma ilə başlaması xüsusi vurğulanır.
Ümumdünya Salam Günü həm də bir xatırlatmadır. Bəşəriyyətin ən böyük çağırışı qarşıdurmalar deyil, qarşılıqlı anlaşma yaratmaqdır. Mədəniyyətlərarası dialoq yalnız böyük konfranslarda deyil, gündəlik həyatda qurulur. Avtobusda yanımızda oturan insana, mağazada kassirə, liftdə qonşuya, məktəbdə şagirdə və ya müəllimə deyilən kiçik bir salam cəmiyyətdə bir-birinə hörmət mədəniyyətinin formalaşmasına xidmət edir.
Azərbaycan cəmiyyəti üçün salamlaşmanın xüsusi mənası var. Müharibələr yaşamış, torpaq itkisi və qayıdış sevinci ilə sınaqlardan keçmiş xalq olaraq biz sülhün və qarşılıqlı anlaşmanın dəyərini yaxşı bilirik. Ən çətin dönəmlərdə belə insanlar bir-birinə "salam-əleyküm" deyərək həm ümid, həm də birliyə inam ifadə ediblər. Bu gün isə həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə dialoq və əməkdaşlıq çağırışının güclənməsi salamlaşmanın sadə formasından başlayır. Bəzən bir insanın həyatında ən böyük dönüş nöqtəsi onunla mehriban salamlaşan bir yad adam ola bilir. Bir salam bəlkə də bütün dünyanı dəyişməz, amma salam verdiyin insanın dünyasını dəyişə bilər.
Ülkər XASPOLADOVA,
"Azərbaycan"
